Wat maakt dit project zo bijzonder?
Aura Luz Melis: “Het is een totaal nieuw tentoonstellingsconcept; een moderne versie van ‘de Wunderkammer’, tot stand gekomen in samenwerking met Cookies. Voor het eerst hebben wij met techniek gewerkt die vooralsnog alleen in de televisiewereld wordt gebruikt.
Een installatie van gemotoriseerde pantografen hangend aan een grid van rails is in staat om vitrines naar boven en naar beneden te bewegen; van links naar rechts, hetgeen maximale flexibiliteit biedt voor de verschillende curatoren betrokken bij deze tentoonstelling. Afhankelijk van het programma, de gelegenheid of het thema zorgt het dragende grid voor dynamiek en afwisseling tijdens de 3 jaar durende tentoonstelling. De ‘backstage’ machine is in deze show op de voorgrond.
Fotograaf: Philipp Plum
De tentoonstelling vindt plaats in het nieuwe (controversiële) Humboldt Forum in Berlijn. Het Humboldt Forum is een replica van het originele Pruisisch keizerlijk paleis. Het interieur van de twee expositiezalen moest onaangetast blijven, er mocht niet geboord of gespijkerd worden en dat zorgde voor de nodige technische uitdagingen. In deze context is het ontwerp ontstaan.
De Humboldt Universiteit staat bekend om het verleggen van grenzen binnen de wetenschap. Het rariteitenkabinet ‘de Wunderkammer’ is vanaf 1810 een belangrijk onderdeel van de Universiteit en een begrip in de wetenschap in het algemeen. Het tentoonstellingsontwerp moest grensverleggend zijn in vorm én in de beleving van de bezoeker. Ons ontwerp is een eigentijdse reflectie van de esthetiek van de traditionele Wunderkammer; het roept verwondering op en maakt het vergaren van nieuwe kennis en maatschappelijk inzicht avontuurlijk.”
Wat was het doel van het project, en hoe draagt het ontwerp bij aan het bereiken ervan?
“Het voornaamste doel was het tentoonstellen van de (natuur)wetenschappelijke collectie van de Humboldt Universiteit in een spetterende experimentele inaugurele exhibitie. Zowel de baanbrekende onderzoeken van nu als de meest grensverleggende wetenschappelijke objecten van het verleden kregen een podium.
De tentoonstelling onderzoekt de relatie tussen crisissen in de natuur (zoals klimaatverandering) en de maatschappij (zoals kolonialisme) aan de hand van objecten, wetenschappelijke kennis en ontdekkingen. Een belangrijk doel was het publiek op een interactieve manier te betrekken. Elk object wordt vanuit vier verschillende perspectieven toegelicht. Vanuit een sociologisch, een politiek en wetenschappelijk perspectief + een karikaturale schets.
Overzicht tentoonstelling
Op deze wijze worden de objecten niet passief tentoongesteld maar activeren ze bezinning en kritische reflectie. Plexiglasvitrines die in een traditionele museumsetting op één plek staan, hangen hier vrij in de ruimte en zijn mechanisch verplaatsbaar. De objecten kunnen -zowel letterlijk als figuurlijk- vanuit alle perspectieven bekeken worden. Een laboratorium opgevat als een radicale, voortdurend veranderende tentoonstelling die de open, onderzoekende geest eer aandoet.
De interactieve media van SchnelleBunteBilder dragen bij aan de beleving van het totaalconcept. De grafische laag van de tentoonstelling, ontworpen door Julia Neller in nauwe samenwerking met Inside Outside en het curatoriële team, versterkt de geest van diversiteit en de niet-hiërarchische objectpresentatie.
Het traject van de bezoeker is een verborgen ontwerplaag die van grote invloed is op de beleving van het experimentele karakter van de tentoonstelling. Geïnspireerd door het ruimtelijke verloop van een theatergebouw hebben we een opeenvolging van architecturale momenten gecreëerd om de spanning op te bouwen voor het moment van een ontdekking; van een monumentale trap stap je in de foyer, om vervolgens de theaterzaal te betreden: het Humboldt Lab als de backstage van de wetenschap.
Een schitterend translucent gordijn in de ‘foyer’ met een bewegende projectie van scholen van vissen reageert op interactieve wijze op de aanwezigheid van de bezoeker. Deze installatie illustreert een huidig onderzoek die zich buigt over de onopgeloste theorieën van vis- en vogelzwermen. Het ronde doek loopt door tot in de Grote Zaal.”
Kunnen jullie iets vertellen over het (ontwerp)proces?
“Het was een intens ontwerpproces. Dit heeft te maken met het feit dat we een tentoonstelling produceerden in een nieuw gebouw dat hele strenge regels heeft omtrent veiligheid, beheer en regelgeving. En dit alles zonder een aanwezig museaal (technisch) team op de locatie. De tentoonstelling moet over 3 jaar gedemonteerd worden en daarom moet het interieur onaangetast blijven.
Fotografie: Inside Outside
Naarmate de installatie naderde werden de regels strikter en stelliger met weinig ruimte voor improvisatie of ‘last minute’ beslissingen. Daardoor hebben we intens moeten samenwerken met Arup Ingenieurs en de lokale architect Jens Casper om constructies te ontwerpen en te installeren die het mogelijk maakten. Denk aan stalen manchetten rondom betonnen kolommen, zwevende objecten, zelfdragende voorwanden, gigantische vitrines op wielen, etc. Dit alles resulteerde in een spannend geheel en een enorm leerproces.”
Waren er meevallers, valkuilen of tegenslagen bij dit project?
“Dat wij als winnend plan uit de competitie werden gekozen was eigenlijk de eerste meevaller. Er gaat veel tijd zitten in het voorbereiden van competities dus als een project realiteit wordt is het motiverend!
Tegenslagen waren er ook. Het concept van de tentoonstelling is mede geïnspireerd op ‘Fun Palace’, een radicaal concept van architect Cedric Price wat ook wel ‘improvisatie architectuur’ wordt genoemd. Hij integreert techniek met sociale participatie en improvisatie. Met deze visie wonnen we de competitie, maar er bleken meer stringente regels te zijn dan aanvankelijk gecommuniceerd omtrent de conservatie van de objecten waar wij rekening mee moesten houden.
Fotograaf: Philipp Plum
De curatoren droomden, net zoals wij, van een systeem waar iedereen de objecten kon aanraken en omhoog of omlaag kon brengen. Deze vrijheid werd beperkt door de instituten die de objecten uitleenden en door de veiligheidsregels binnen het gebouw. Dit resulteerde in één enkele ‘remote control’ die alleen door curatoren gebruikt mag worden. Ook moesten de vitrines aan alle museale technische eisen voldoen; UV-bestendig; geklimatiseerd en vochtregulerend, rekening houdend met de lichtsensitiviteit van objecten, etc.
Andere tegenslagen waren de hoeveelheden uitvragen en tenders die wij in het Duits moesten opmaken voor elke handeling in het gebouw die meer dan € 5000 kostte. De Humboldt Universiteit is een staatsinstituut en daardoor gekoppeld aan publiek geld. Dit in combinatie met de HOAI-regelgeving voor architecten maakten het een gelaagd en complex geheel.”
Zijn jullie tevreden met jullie carrièrestappen tot nu en wat zouden jullie andere ontwerpers aanraden?
“En of we tevreden zijn met onze carrièrestappen! Het multidisciplinair karakter van het ontwerpbureau Inside Outside maakt dat er ruimte is om te experimenteren in verschillende vakgebieden die je niet 100% beheerst en waar er vertrouwen is in de intelligentie en creativiteit van elke medewerker. Het is een broedplaats voor gelukkige en nieuwsgierige ontwerpers.
Petra Blaisse, de oprichter en hoofdontwerper van Inside Outside, is de grondlegger van deze visie en garandeert te allen tijde een dynamische ontwerpomgeving. Met deze mentaliteit zetten we de stappen in onze carrière. Van privétuinen tot stadsparken; van toneeldoeken tot gigantische ruimtelijke textiele kamers in oude fabriekshallen, van artistieke tentoonstellingen in gevestigde musea tot een technische experimentele showcase in een sacrale ruimte.
Jana Crepon, Aura Luz Melis & Petra Blaisse | Fotograaf: Christiaan Krouwels
Als we iets mogen aanraden, dan is het om in het diepe te durven springen als ontwerper in iedere zin van het woord. In landen te durven werken waar je niets van weet en de taal niet kent; laat staan de regelgeving; maar wel altijd hand in hand met een lokale partij. In opdrachten te durven stappen waar je van tevoren weet hoe ingewikkeld en politiek het gaat worden; maar met de achterliggende gedachte om ervan te leren en grenzen telkens opnieuw te verleggen. It is never a dull day!”
Waar kunnen we jullie momenteel nog meer zien?
“Dit jaar opende een Retrospective van ons werk (1991-2018) in het Maxxi museum in Rome. Het is een reizende tentoonstelling in de vorm van 2 grote semi-transparante gordijnen met een print van onze projecten die telkens de ruimte waarin ze hangen compleet transformeren. In Taipei opende van de zomer het Taipei Performing Arts Center theater waarvoor wij in samenwerking met OMA de theater doeken, het landschap en het interieur hebben ontworpen.
Ook samen met OMA openden we dit jaar het Axel Springer kantoorgebouw in Berlijn, met 112 gordijnen, met verschillende ontwerpstijlen, die voor privacy, klimaatcontrole en een betere akoestiek zorgen. Daarnaast hebben we het landschapsontwerp van het dak en de begane grond ontworpen.
Recent geopend - maar goed om te noemen omdat landschapsontwerpen zoals een park eigenlijk pas na jaren tot zijn recht komt: Biblioteca degli Alberi in het hart van Milaan. Na de transformatie van dit braakliggend gebied tot een park werd het voor veel stadsbewoners een favoriete plek.
Een ander voorbeeld van een ontwerp voor een publieke ruimte, dit keer binnen, dat na de transformatie door een groter publiek wordt bezocht is De LocHal, de nieuwe stadsbibliotheek van Tilburg. Voor de LocHal hebben wij grote doeken ontworpen, die tijdelijke en flexibele werkruimtes creeeren. Een transformatie van historisch pand naar een publieke ruimte in samenwerking met Civic architecten en Braaksma en Roos.
Het Parco del Ponte, onder de voormalig Morandi brug in Genova is nog volop in ontwikkeling, en heeft een helende functie voor de stad. En zo zijn er nog landschapsprojecten ongoing, zoals Vallée de L’Oued Issy, in Marokko, een project dat als doel heeft faciliteiten voor duurzaam toerisme te ontwikkelen in samenwerking met de lokale gemeenschap.
Ook zijn wij bezig met onderzoeken. Een onderzoek naar bio receptief textiel en een onderzoek naar het bodemleven. Wij willen meer bewustzijn creëren voor een gezond bodemleven door het ontwikkelen van een beeldtaal.”
Exhibition Design: Inside Outside | Petra Blaisse, Cookies
Local architect: Jens Casper
Swarm-installation & Kinetik Research Wall: SchnelleBunteBilder, Christian Hergarten, Jan Bernstein, Kling Klang Klong
Graphic Design: Julia Neller
Curatorial team: Gorch Pieken (Lead), Friedrich von Bose, Andreas Geissler, Katja Widmann, Anja Walther, Antonia von Trott, Franka Schneider, Ibou Diop