Tekst door Viveka van de Vliet
In deze reeks bracht journalist Viveka van de Vliet een bezoek aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Van 5 tot en met 9 juli toonden ongeveer 200 studenten van 14 verschillende disciplines hun eindexamenwerk in klaslokalen, de kelder, gangen, een peepshow, een aquarium, buiten in een container of een caravan.
Wat viel je op tijdens jouw bezoek aan deze afstudeerexpositie?
“Vooropgesteld: de hoeveelheid bachelors en het aantal trappen en gangen die je moet trotseren over een oppervlakte van bijna zesduizend vierkante meter, is enorm. Het is vrijwel onmogelijk om alles in één bezoek te kunnen zien. Opmerkelijk is dit jaar hoe weinig het actuele thema AI, privacy en technologie in het algemeen een rol speelt. Het lijkt erop dat ambachtelijk handwerk, gezien als een tegenhanger van technologische ontwikkelingen, duidelijk de overhand heeft in bijna alle afstudeerrichtingen.
In tegenstelling tot voorgaande jaren, waarin je vaak verstrikt raakte in lange en onbegrijpelijke wollige teksten die bedoeld waren om de werken te versterken, is het tekstuele aspect dit jaar vrijwel gereduceerd tot een summiere uitleg of een verwijzing naar een Instagram-account.”
Welke thema’s houdt deze nieuwe lichting afstudeerders bezig?
“Actuele maatschappelijke thema's vormen altijd een bron van inspiratie voor Rietveldstudenten, die ze zowel op kritische en onderzoekende als speelse en ironische manieren verbeelden. Dit jaar worden onder andere thema's zoals aanklachten tegen de consumptiemaatschappij, politiegeweld en het klimaatprobleem aangestipt. Waar vorig jaar genderdiversiteit veelvuldig werd onderzocht en keramiek in diverse afstudeerrichtingen werd gebruikt om verhalen te vertellen, lijkt keramiek dit jaar plaats te hebben gemaakt voor letters. Het is opmerkelijk hoeveel tekst als een rode draad door de lokalen loopt, variërend van poëtische gedichten en losse woorden tot gesproken tekst.
Zo leest Mette van Dijk zelf voor uit haar binnenkort te verschijnen debuutroman, terwijl ze op een sofa zit en omringd is door vazen met bloemen. Een ‘gedicht’ in een prachtig lettertype is zorgvuldig op de vloer gelegd met kippenvoer en maakt deel uit van het project waarin ook een enorme mechanische kip een rol speelt, evenals een opengeklapte eierdoos waar je onderdoor kunt lopen.”
Foto: werk van Ilja Stasevich | Fotografie: Viveka van de Vliet
“Ilja Stasevich, afgestudeerd aan de afdeling Architectural Design, drukte in zijn project over tijd en ruimte een tekst in een houten parketvloer. Er was een kleurrijk alfabet van glas, een ambachtelijk geborduurd gedicht als kritische tegeltjeswijsheid, een plattegrond op de vloer met woorden en een Rietveldbibliotheek ingericht met boekenkasten en zitkussens waarop de tekst ‘terug op:’ gedrukt staat, net zoals wanneer je een boek leent.”
Foto: Unpacking the Library van Jungeon Yang | Fotografie: Viveka van de Vliet
Welke ontwerpers sprongen eruit, en waarom?
“Opmerkelijk is het dat bijna elk jaar een aantal ontwerpers van het DesignLAB eruit springt, zoals eerder bijvoorbeeld Ruben Raven (2020), Laetitia Delaunay en Aurelía Noudelman (2022) op het netvlies zijn blijven hangen. Dit jaar is het Fanja Bouts, wiens cartoonachtige, grappige illustraties en schilderijen ik al kende, die voor haar afstudeerproject aan de afdeling VAV-Moving Image een enorm wandkleed heeft gemaakt in het TextielLab van het TextielMuseum in Tilburg.
Ze beschrijft het zelf als een soort XL-landkaart van de wereld, gebreid met kleurrijke garens. Deze wereld vertoont veel overeenkomsten met de onze. Het werk lijkt op het eerste gezicht grappig en vrolijk, maar Bouts heeft er een ondertoon in verwerkt die kan worden beschouwd als een aanklacht tegen de consumptiemaatschappij. Zo is het traditionele wandkleed een activistisch pamflet zoals de Britse kunstenaar Grayson Perry dat ook kan doen. Je kunt lang naar het werk kijken en steeds meer boodschappen ontdekken, over ons kapitalistische denken en hoe nietig we eigenlijk zijn in het enorme universum, terwijl we zelf geloven dat we de aarde overheersen.
We zien zwemmende of vliegende organismen die lijken op spermatozoïden, absurde wezentjes rennend met een pik onder hun arm in de stijl van Jeroen Bosch, reizende raketten in het sterrenstelsel, waarschijnlijk verwijzend naar haar eerdere studie Natuurkunde en Sterrenkunde, en als middelpunt een afbeelding van god die de aarde schiep, maar dan in de vorm van een pinautomaat met de tekst ‘In money we trust’.”
Foto: detail werk van Fanja Bouts | Fotografie: Viveka van de Vliet
“Layla Gijsen heeft een locker als uitgangspunt genomen om ons te laten nadenken en reflecteren over het concept van een kluis die bedoeld is om onze eigendommen te beschermen. Lockers zijn kleine objecten, maar ze vertegenwoordigen een van de grootste sociale structuren in onze wereld: het fenomeen eigenaarschap.
Als YouTube-instructiefilmpjes of een open source-handleiding om zelf een apparaat te maken, leert Gijsen ons hoe we sloten en kluizen kunnen openen zonder sleutel of code. Dit kan leiden tot het besef dat eigendom slechts een illusie is, net als het idee van een onbreekbaar slot. Ze maakt dit tastbaar door middel van een bijzondere tafel met instructies, gereedschap, een getekende handleiding en sleutels, kluizen en kastjes die vervaardigd zijn van keramiek.”
Foto: werk van Layla Gijsen | Fotografie: Sophie Tijssen
Kan er een verband worden gelegd met het BNO-jaarthema ‘naturing’?
“Naturing speelt een rol, zij het niet zozeer in de zin van het benutten van de intelligentie van de natuur om samen te werken, zoals kunstenaars en ontwerpers doen met bijen, wortels, lichtgevende algen, mycelium of kristallen, zoals te zien is in de laatste editie van Dd Magazine. Het accent ligt meer op het gedetailleerd tonen van de schoonheid van natuurlijke details waar we doorgaans achteloos aan voorbijgaan.”
Foto: werk van Rebekka Bank | Fotografie: Sophie Tijssen
“Twee ontwerpers springen eruit: Rebekka Bank, afgestudeerd aan het DesignLAB, creëert verfijnde en poëtische kunstwerken die onder andere gaan over herinneringen en het gevoel ergens thuis te horen. Op flinterdunne houten plankjes worden minuscule verzamelingen gedroogde blaadjes, steentjes, takken en wortels tentoongesteld. Ze merkt de planten op die wild groeien in de rafelranden van de stad of zich tussen de straatstenen omhoog worstelen.
Een opmerkelijk harig plantje genaamd heermoes, dat Bank ontdekte in een vergeten uithoek van de stad, blijkt een prehistorische plant te zijn die waarschijnlijk door dinosaurussen werd gegeten. Op deze manier laat ze zien dat ergens in de tijd tussen de huidige stedelijke landschappen en het Paleozoïcum - het tijdperk dat werd gekenmerkt door dramatische geologische, klimatologische en evolutionaire veranderingen - planten verschenen, verdwenen, evolueerden en transformeerden in ontelbare vormen.”
Foto: werk van Isabella Zwaan | Fotografie: Viveka van de Vliet
“Isabella Zwaan, afgestudeerd aan de richting Beeld & Taal, struinde waarschijnlijk als een strandjutter door de natuur en creëerde van takken, zadenhulsen, zelfgedroogde bloemen en vogelveren een soort totems, dromenvangers en talismannen. Een exotisch rariteitenkabinet waarin je ogen worden overweldigd door de hoeveelheid zorgvuldig en met oog voor detail en compositie gemaakte kunstwerkjes.”
Hey graduate!
Ben je onlangs afgestudeerd aan een kunst- of designacademie? En wil je jouw eindexamenproject tonen aan de Nederlandse ontwerpgemeenschap? Stuur je afstudeerwerk kosteloos in en maak kans op publicatie in het Dd, Dutch Design Yearbook 2023.
Beeld: Dd Yearbook 2022 | Ontwerp: studio de Ronners