Het NOS journaal berichtte dat door de coronacrisis de kringloopwinkels vol zitten. Ze nemen geen spullen meer in. Uitstekende keukenmachines, tafels, stoelen en lampen eindigen zo goed als zeker in de verbrandingsoven. Dat past in het beeld dat corona tot een verhevigde afvalcrisis leidt. De Amsterdamse havenopslag loopt vol met afgedankt textiel. Meer dan 1 miljoen kilo. Door de coronacrisis krijgen ze het niet meer doorverkocht aan andere (arme) landen.

Een gemiddeld gebruiksvoorwerp gaat vandaag de dag 6 maanden mee. Wie met dat cijfer in zijn hoofd door een winkelstraat loopt, of een blik werpt in de eindeloze depots van de webshops, krijgt de schrik voor de ogen. Online worden krankzinnige hoeveelheden – door corona nog veel meer dan eerst - artikelen besteld, gepast, gebruikt en zonder enige gêne teruggestuurd. Veel retours zijn onverkoopbaar. Het kan richting de vuilverbrander.

Natuurlijk heeft niet alleen de consument schuld, óók de producent, en óók de ontwerper. De befaamde Canadese ontwerper Bruce Mau zegt het treffend: "Design got us into this mess, now it needs to take us out of it." De echte reden achter die afvalhoop is dan ook niet de coronacrisis. Corona is een contrastvloeistof die de problemen van onze tijd pijnlijk uitvergroot. Die problemen zijn simpel samen te vatten in één gigantisch, systemisch fenomeen waar we al decennia aan verslaafd zijn en wat met de dag erger wordt; consumentisme. We kopen ons suf, niemand houdt ons tegen.

Als ontwerper en leider van een design gedreven organisatie (What Design Can Do red.) doet het mij pijn om te zien hoe wij met producten en grondstoffen omgaan. Maar ik ben er zelf medeschuldig aan. Historisch gezien zijn het namelijk ontwerpers die overproductie, consumptie en constante vernieuwingsdrift hebben mogelijk gemaakt. De 'seductive power of design' is een bekend fenomeen in de design industrie. Je kan design inzetten om mensen te verleiden. Dat kan helpen om mensen aan te zetten tot gedragsverandering. Dat kan echter ten goede en ten kwade.

Het feit dat grote ontwerpers hebben bijgedragen aan een compleet op hol geslagen mode industrie (ketens als H&M vernieuwen iedere 6 weken (!) hun collectie), een compleet op hol geslagen meubel industrie en een compleet op hol geslagen branding industrie met wegwerpverpakkingen, single use producten en online-retour regelingen, is niet goed te praten. We zijn als industrie, als creatieve gemeenschap verwijtbaar. Het enige wat erop zit, is de handschoen oppakken en veranderen. En dat kan ook.

Ontwerpers bevinden zich in de unieke positie om verandering te brengen in hoe en waarvan dingen worden gemaakt. Goede voorbeelden zijn er gelukkig te over. Dave Hakkens begon een aantal jaren Precious Plastic, een Do It Yourself plastic recycle station. Creative start up Smyle verkoopt tandpasta zónder verpakking, in de vorm van tabletten. De aan de Design Academy afgestudeerde Tom van Soest is StoneCycling begonnen, waarmee hij bouwafval transformeert tot hoogwaardige bouwmaterialen die mooi, duurzaam en dus ook ècht circulair zijn.

Naast deze geweldige initiatieven moeten we verder. De ontwerpgemeenschap moet leiding durven nemen, hun opdrachtgevers durven wijzen op hun verantwoordelijk en massaal haar creatieve potentieel inzetten. Via What Design Can Do is een meerjarig No Waste programma opgezet in Nederland en andere landen. Dat begint met een wereldwijde designcompetitie die we in nauwe samenwerking met Ikea  Foundation zijn gestart. Er is ook een lokale uitdaging in Amsterdam, waarvoor je plannen in kunt sturen vanaf nu. De beste inzendingen krijgen een budget om hun idee te verwezenlijken. Ontwerpers, creatieve ondernemers en innovators, doe mee! Er is geen tijd te verliezen.

Richard van der Laken (Designpolitie, Gorilla & What Design Can Do)

Ga hier naar de website van What Design Can Do