Tekst door Edo Dijksterhuis

“Als mensen praten we veel, maar we hebben weinig gesprekken over wat we wel of niet fijn vinden”, observeert Nande Overtoom. “Dat zorgt voor veel misverstanden en zelfs misstanden. Daarom heb ik een ervaring ontworpen die begint bij het voelen zelf. Een directe interactie als start van een gesprek over dit onderwerp.”

Met haar afstudeerproject Wensen en Grenzen won Overtoom de Minerva Award voor Design. Het is een ervaring voor twee mensen, van wie ze eerst altijd vraagt wat hun relatie is: jarenlange partners, vrienden, collega’s, familie of prille geliefden. Voor sommigen is het de eerste keer dat zij zich ten opzichte van elkaar definiëren. Vervolgens nemen de deelnemers plaats in openingen die zijn uitgespaard in een rekbaar doek dat op één meter hoogte in een frame is gespannen. Dan verlaat Overtoom de ruimte. In de vijf - vaak woordeloze - minuten die volgen, onderzoeken ze spelenderwijs de ruimte tussen hen in, en bewegen daarbij naar elkaar toe of juist van elkaar af. Wensen en Grenzen is een choreografie van aantrekking en afstoting, gemak en ongemak. En zoals iedere relatie anders is, is elke ervaring uniek.

En die kunnen best heftig zijn. Zo trof ze een moeder en stiefdochter aan in tranen. “Ze kenden elkaar al jaren, maar voelden voor het eerst dat ze zo open bij elkaar konden zijn”, vertelt Overtoom. “Er zijn ook koppels die net een kind hebben gehad en in dit korte moment van even alleen zijn weer helemaal verliefd worden. Heel anders ging het met een jongen en een meisje, waarvan hij achteraf zei dat het heel prettig was geweest, terwijl zij het eigenlijk niet zo fijn had gevonden.”

Overtoom heeft veel aandacht besteed aan de ruimtelijke uitvoering van Wensen en Grenzen. “Het was een lang ontwikkelproces”, vertelt de ontwerper. “Uiteindelijk koos ik een fluweelachtige stof die zacht aanvoelt, als huid, en goed reageert op een lasersnijder. Geïnspireerd op de fijne structuur van de menselijke huid heb ik figuren in de stof gesneden.

Hierdoor wordt het mogelijk je speels te bewegen, maar het laat ook het licht door dat ik van onderaf laat schijnen zodat bewegende patronen op de wanden en het plafond ontstaan en het een echt ruimtelijke ervaring wordt. Het licht varieert in kleur en intensiteit gedurende de ervaring en sluit aan bij de soundscape en het gedicht, waardoor de verschillende gemoedstoestanden visueel zichtbaar worden gemaakt.”

“Wensen en Grenzen gaat over het onderzoeken en delen van ruimte”, stelt de ontwerper. “Het gaat dus om aftasten, waarbij je soms op de weerstand van de ander stuit maar ook onverwachte nabijheid kunt voelen. De reacties zijn niet altijd heel uitgesproken. Bij twee oudere mannen leek er geheel geen interactie te zijn, en dat was wat ongemakkelijk. Maar na afloop zeiden ze toch gevoeld te hebben dat ze dicht bij elkaar konden komen.”

Overtoom hoopt met haar installatie iets bij te dragen aan het maatschappelijk debat over grensoverschrijdend gedrag dat door de #MeToo-beweging hoog op de agenda staat en heeft geleid tot wetgeving die consent bij seksueel contact verplicht stelt. “Het is tijd dat wij met elkaar in gesprek gaan over onze wensen en grenzen”, vindt Overtoom. “Ik begin op het niveau waar iedereen mee te maken heeft: hoe verhoud ik me tot jou?” 

Dd Yearbook ’24-’25 belicht het designjaar 2024 en kijkt vooruit. De publicatie geeft een openhartige inkijk in wat designers nu denken en maken: via essays en interviews, opvallend eindexamenwerk van Nederlandse ontwerpopleidingen, prijswinnend werk en portretten van beeldbepalende designers als Noon Passama, BCXSY, Joost Grootens, Hedy Tjin, Lidewij Edelkoort, Patta, Mohamed Benchellal, Marit Törnqvist, TBWA\NEBOKO, Nande Overtoom en Typotheque.