Hete adem

Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) ontwikkelt tools en levert adviesdiensten om bedrijven vanuit verschillende invalshoeken te helpen met het verduurzamen van verpakkingen. Met deze tools kunnen bedrijven bijvoorbeeld de recyclebaarheid en circulariteit van hun verpakkingen toetsen. Ook vergaart en deelt het KIDV kennis over onderwerpen zoals wet- en regelgeving, voedselveiligheid en consumentengedrag. Het KIDV werkt met CIRCO samen om het belang van circulair ondernemen onder de aandacht te brengen.  

Petra Veen is Adviseur Leertrajecten bij het KIDV. Zij ziet bij bedrijven een stijgende lijn als het gaat om de stap naar duurzaam verpakken. Petra: “Bedrijven voelen van verschillende kanten de hete adem in hun nek. Allereerst is er de maatschappelijke druk. Initiatieven van bijvoorbeeld de Plastic Soup Foundation maken consumenten bewuster van de milieuproblematiek, waardoor ze geen genoegen meer nemen met onnodig veel verpakkingen en het afval daarvan. Ook strengere wet- en regelgeving speelt een grote rol. Veel bedrijven hebben op dit moment te maken met de Europese single use plastics-richtlijn (SUP) en er komt een nieuwe verpakkingsrichtlijn aan: de Packaging and Packaging Waste Regulation. Dit dwingt bedrijven om de keuze voor verduurzaming en circulariteit sneller te maken.” 

“We zien dat veel bedrijven hun verpakkingen aanpassen, door minder materiaal te gebruiken of op duurzame materialen over te stappen”, vervolgt Petra. “Maar op de langere termijn zijn ook op systeemniveau veranderingen nodig. Productie- en consumptiepatronen moeten op de schop om de milieuimpact van producten en hun verpakkingen omlaag te brengen. Dat begint bij een goed, circulair ontwerp”. Dat verklaart ook de betrokkenheid van het KIDV bij CIRCO. “Als KIDV streven wij naar intrinsiek duurzaam verpakken. Dat wil zeggen: verpakken zonder schade aan mens en milieu. De klimaatcrisis en stikstofproblematiek, maar ook de schaarste aan grondstoffen en hogere productiekosten die daar het gevolg van zijn, rechtvaardigen investeringen in innovatieve oplossingen. Daar ligt een belangrijke taak voor de ontwerpers van de toekomst.”

De rol van ontwerpers

Dewi van de Klomp is projectmanager bij de BNO. Wij zijn partner van CIRCO vanwege het grote belang dat de vereniging hecht aan circulair ontwerpen. Dewi ziet ook dat er een versnelling plaatsvindt op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast ziet ze een belangrijke rol weggelegd voor ontwerpers als het gaat om circulariteit. “80% van de milieu-impact van een product wordt bepaald in de ontwerpfase,” legt ze uit. “Dat geeft aan welke invloed er kan worden uitgeoefend in deze beginfase. Voorheen werd een product ontworpen, geproduceerd en geleverd aan een consument of opdrachtgever. Daar hield de bemoeienis van een ontwerper vervolgens op. Circulair design maakt het ontwerpproces veel breder. De ontwerper is bezig met de keten als geheel, want wat gebeurt er met een product dat niet langer gewenst is of kapot gaat?”

Net als Petra gelooft Dewi dat consumenten de transitie naar duurzame en circulaire producten steeds meer afdwingen. “Wie ergert zich niet aan elektronische apparatuur die weggegooid kan worden omdat het de nieuwste software niet meer ondersteunt? Of aan een kast die je voor een verhuizing uit elkaar haalt om er vervolgens achter te komen dat hij met geen mogelijkheid meer in elkaar gezet kan worden? Met de economische inflatie in het vooruitzicht zijn mensen kritischer op de kwaliteit en levensduur van producten. Daarom vindt de BNO het belangrijk om ontwerpers te wijzen op relevante ontwikkelingen en alle mogelijkheden op het gebied van circulair ontwerpen.”

De BNO en CIRCO bieden een eendaagse training, speciaal voor ontwerpers van consumentenproducten in de Verpakkingen- en Maakindustrie. Daarin worden creatieve professionals inhoudelijk opgeleid op het gebied van circular design en krijgen ze inzicht in hun rol bij het realiseren van circulaire producten en diensten. Zo gaan ze niet alleen mee met de behoeften van consumenten, maar kunnen ze ook op zoek gaan naar aantrekkelijke businessmodellen. 

Met een andere bril

Productontwerper Bas van der Meer deed al eerder mee aan een CIRCO Design Class. Hij begon zijn carrière in de automotive industrie waar zoveel en goedkoop mogelijk produceren de standaard was en duurzaamheid nooit ter sprake kwam. Toen hij besloot om zich te richten op meer maatschappelijke producten, zoals trapliften voor minder validen en medische producten, was hij tot zijn teleurstelling nog steeds bezig met virgin fossiele kunststoffen . Duurzaamheid werd een steeds belangrijker thema in zijn werk, waardoor hij uiteindelijk besloot om meer over het onderwerp te leren bij CIRCO.

“Productontwerpers staan aan de basis van materiaalkeuzes en fabricagetechnieken”, vertelt hij. “Ik was me bewust van deze invloed en wilde ontdekken wat de mogelijkheden zijn op het gebied van circulair ontwerpen. Daarnaast wilde ik ontdekken hoe ik opdrachtgevers kan overtuigen om te kiezen voor een alternatieve route.”

“De CIRCO Design Class is laagdrempelig,” gaat Bas verder. “Deelnemers hoeven geen kennis te hebben van het onderwerp en de training is meteen hands-on. Met behulp van deskundigen kijk je naar het gehele proces van productontwikkeling. Waar kan je waarde behouden? En waar kan je extra waarde toevoegen, zodat je een opdrachtgever gemakkelijk kan overtuigen? Doordat je ook aan de slag gaat met een eigen case duik je al snel de diepte in. Het gaat niet alleen om een product maken, verkopen en maar hopen dat het zo lang mogelijk meegaat. Met behulp van CIRCO leer je als ontwerper op een nieuwe, verfrissende manier kijken naar een product en het proces. Je leert een business case opstellen voor een win-win situatie; voor circulariteit én voor de opdrachtgever”

Bas noemt het voorbeeld van een koffiemachine. “Wanneer je het apparaat aanbiedt als een service, verzorg je de installatie en betaalt de afnemer een fee voor het aantal kopjes dat gedronken wordt. Gaat er iets kapot? Dan repareer jij het apparaat binnen vierentwintig uur en ook als de koffiebonen op zijn, ben jij er om de voorraad aan te vullen.” Het voordeel daarvan is dat er niet steeds nieuwe apparaten gekocht hoeven te worden en dat onderhoud de moeite waard wordt. Doordat de fabrikant eigenaar blijft van het product, wordt de nood voor een lange levensduur en meer lokale productie ook groter. Dit scheelt weer in transportkosten, maar ook in beter controleerbare kwaliteit, aangezien het apparaat niet aan de andere kant van de wereld gemaakt wordt.

Bas: “Je kan nog een stapje verder gaan door het apparaat modulair te ontwerpen. Dat betekent in dit geval dat je verschillende productfamilies kan maken met identieke onderdelen, die vervolgens ook weer makkelijk vervangen of uitgebreid kunnen worden. Ook kan je het apparaat slim maken zodat het precies kan bijhouden hoeveel americano’s en cappuccino's er gedronken worden. Daar kan je vervolgens op inspelen door bijvoorbeeld melkopschuimers aan te bieden, of koffiebonen. Tot slot zijn er opties zoals het gebruik van gerecyclede materialen of het zoveel mogelijk beperken van elektronica.”

Cultuuromslag

Bas gelooft dat er een belangrijke transitie gaande is en dat bedrijven op andere manieren naar producten moeten gaan kijken. “De CIRCO Class draagt bij aan een breder begrip en laat zien welke mogelijkheden er zijn op het gebied van circulair ontwerpen. Ik vind dat ontwerpers de verantwoordelijkheid hebben om zich te verdiepen in duurzame opties, want alleen dan kunnen we een echte cultuuromslag in gang zetten.” 

“Natuurlijk moeten we niet de illusie hebben dat ontwerpers in hun eentje een cultuuromslag teweeg kunnen brengen”, vult Dewi aan. “Ze blijven altijd afhankelijk van opdrachtgevers en producenten. Maar door bewustwording te creëren en ontwerpers te laten zien welke impact er gemaakt kan worden in de ontwerpfase, kunnen we belangrijke stappen zetten.”

Waarom is de Circular Design Class interessant voor jou?

Marien Korthorst is CIRCO-trainer. Hij helpt bedrijven en creatieve professionals met de stap naar circulair ontwerpen en het ontwikkelen van circulaire business. Marien: “Ben jij een ontwerper van consumentengoederen, professionele producten of verpakkingen? Dan is de Circular Design Class misschien iets voor jou. We laten je zien dat circulair ontwerpen verder gaat dan duurzaam ontwerpen. In de circulaire economie is er namelijk een samenhang tussen een goed circulair ontwerp en een slim circulair business model. In de Class geven we je concrete tips en tricks over circulair ontwerpen en we bespreken voorbeeldcases van succesvolle, circulaire bedrijven, producten en diensten. Daarnaast laten we zien hoe je opdrachtgevers kan overtuigen van de kansen die er voor hen zijn in de circulaire economie.”