Grip op burn-out: lessons learned

Tekst door Mirjam Lamark en Sonja van Eyken

Binnen veel organisaties is het niet de gewoonte om vrijuit te praten over stress en burn-outklachten op de werkvloer. Laat staan dat er een strategie is die verzuim als gevolg van zulke klachten moet voorkomen. Dit weerspiegelt zich in de maatschappij en bij mensen die zelf een burn-out hebben gehad. Soms is er schaamte: je hebt ‘gefaald’ in een maatschappij die draait om geluk en succes. Wat vindt je baas ervan? En je collega’s? Hoe zit het met die promotie? Is het echt waar dat hoe drukker we zijn, hoe succesvoller we zijn?

Gelukkig is er veel wat werkgevers wél kunnen doen om stress en burn-outklachten te voorkomen en beginnende of aanhoudende klachten te helpen verminderen. Dit komt omdat de ontwikkeling van dergelijke klachten een lange aanloopt kent. Mensen krijgen niet van de ene op de andere dag een burn-out. En daar ligt de sleutel.

Wat is een burn-out?

Eigenlijk weet iedereen wel wat een burn-out is. De definitie van burn-out is “een fysieke en mentale uitputtingsreactie als gevolg van maandenlange, soms jarenlange, stress zonder hersteltijd. De aanleiding is bijna altijd een combinatie of opeenstapeling van verschillende factoren in werk, privé, persoonlijkheid of maatschappij.” (Bron: NIP, Burn Out Poli en TNO)

Ondanks deze kennis hebben toch 1,2 miljoen mensen of 16% van de beroepsbevolking last van burn-outklachten volgens onderzoek van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) en de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA), uitgevoerd door TNO en het CBS (2021).

Fotografie: Oscar Dario (Unsplash)

Hoe kan het dat we het zo vaak niet zien aankomen?

Complex samenspel

We hebben niet direct door hoe breed stress zich manifesteert en opbouwt, omdat het bijna altijd een combinatie of een opeenstapeling van factoren is.

Onvoldoende ontspanning

We nemen onvoldoende hersteltijd om na een grote inspanning te ontspannen, waardoor de batterij steeds minder goed oplaadt.

Persoonskenmerken

Persoonskenmerken spelen een rol bij de burn-out. Dit zijn kenmerken zoals bijvoorbeeld perfectionisme, loyaliteit, betrokkenheid, een hoog gevoel voor verantwoordelijkheid, gedrevenheid, gebrek aan veerkracht en een negatief zelfbeeld.

Het negeren van signalen

We negeren signalen van stress op verschillende niveaus.

Belemmerende overtuigingen

Vaak spelen belemmerende overtuigingen een rol. Bewust of onbewust vertellen we onszelf dat we nog even de schouders eronder moeten zetten, dat de drukte tijdelijk is, dat niemand anders ons werk kan doen, of gewoonweg dat er geen oplossingen zijn voor de problemen waarmee we te maken krijgen.

En dat laatste klopt ook. Het leven is niet maakbaar: ziekte, dood en verdriet zijn net als vreugde en geluk onderdeel van het leven en het overkomt iedereen. Maar dat betekent niet dat we niks kunnen doen. We kunnen ons richten op zaken die we wél kunnen beïnvloeden, zoals stress op het werk.

Hoe herken ik stress-signalen bij een collega op de werkvloer?

Omdat we niet in iemands hoofd kunnen kijken en niet altijd op de hoogte zijn van de privé situatie van onze collega's, is het goed om onszelf te trainen in het herkennen van signalen op de werkvloer die wél zichtbaar zijn:

Cognitief

Verminderd concentratievermogen;

Verminderd geheugen;

Verminderde prestaties;

Moeite met het nemen van beslissingen;

Lager tempo;

Moeite met overzicht, plannen en organiseren etc.

Emotioneel

Sneller prikkelbaar of gefrustreerd;

(Sneller) huilen;

Cynischer;

Neerslachtiger etc.

Lichamelijk

Sneller en/of vaker ziekmelden;

Ziekmelden met vage klachten;

Vermoeid eruitzien;

De collega geeft zelf aan vermoeid te zijn en/of slecht te slapen etc.

Andere signalen

Er wordt geen of weinig vakantie opgenomen;

Overwerk is (vaker) nodig en wordt niet met tijd gecompenseerd;

Toenemende afwezigheid/ betrokkenheid bij sociale activiteiten op werk (borrel, team uitjes etc.) en privé (verjaardagen afzeggen, minder tijd voor hobby’s etc.);

Het ervaren van een (latent) (arbeids)conflict, spanning of ongewenst gedrag op de werkvloer (met/van de werkgever, collega, leidinggevende, klant etc.)

“Mensen krijgen niet van de ene op de andere dag een burn-out. En daar ligt de sleutel.”

De sleutel ligt in meten, communiceren én interveniëren

Gelukkig ontwikkelen we niet van de ene op de andere dag burn-out klachten. Tijd is onze vriend, maar dan moeten we die tijd wel goed benutten. Hierbij onze aanbevelingen:

Plan regelmatig momenten in waarop wordt gesproken over stress, bijvoorbeeld buddy- of coachgesprekken die gaan over lekker in je werkvel zitten. Zo kan je snel schakelen bij beginnende stressklachten;

Zijn er zorgen? Houden stressklachten aan? Kom direct in actie door HR én de bedrijfsarts te betrekken. Stel zelf geen diagnoses;

Meet overwerk, productiviteit, ongewenst gedrag en verzuim;

Meet werkgeluk op basis van o.a. werkdruk, balans, autonomie, zingeving, arbeidsvoorwaarden, cultuur, inclusiviteit en kansen voor persoonlijke groei;

Creëer rollen (werkgelukbewaker o.i.d. en vertrouwenspersoon) en investeer in het voorkomen van een te hoge werkdruk en ongewenst gedrag;

Train gesprekstechnieken voor een veilige en open werkcultuur.

Vragen over burn-out?

Voor vragen over burn-out en andere personeelsgerelateerde zaken neem contact op met zakelijk advies via zakelijkadvies@bno.nl.

BNO HRM-overleg

Tijdens het BNO HRM-overleg worden vier keer per jaar HR-managers van onze bureauleden uitgenodigd om met elkaar te sparren over het vak.

Benieuwd naar het BNO HRM-overleg? Leer hier meer.