Tekst door Saxion | University of Applied Sciences | Hospitality Business School 

Dit artikel beschrijft hoe je de gewenste gebruikersbeleving van een product of omgeving tastbaar kan maken door deze gewenste beleving te vertalen naar concrete ontwerpaccenten. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van een onderzoek naar het ontwerpen van een uitnodigend en comfortabel restaurant door Steven Alferink, in het kader van zijn afstuderen aan de opleiding Facility Management van Saxion.

Gebaseerd op intuïtie en ervaring zijn ontwerpers in staat om gebouwen, ruimtes en producten te ontwerpen die ons een prettig gevoel geven. Evidence based design laat zien dat een ontwerp nog sterker kan worden wanneer voorkennis beschikbaar is over de vertaling van een bepaald gevoel naar een ontwerp. 'We weten bijvoorbeeld inmiddels dat wanneer je een ruimte of product hygiënisch wil laten overkomen, de kleuren wit en blauw goed werken. En ronde vormen zorgen voor een vriendelijke uitstraling', aldus Ruth Pijls, hoofddocent bij Saxion en expert op het gebied van gastvrijheid en omgevingspsychologie.

Illustratie: Saxion

Penitentiaire inrichting

Steven Alferink geeft met zijn afstudeeronderzoek inzicht in ontwerpaspecten die bijdragen aan een gastvrij gevoel. De aanleiding voor het project was een nieuwe horecagelegenheid van een penitentiaire inrichting waarin gedetineerden kunnen werken als voorbereiding voor de terugkeer in de maatschappij. De horecagelegenheid wordt extern opengesteld en heeft een buurtfunctie. De vraag was om te zorgen voor een restaurant met een gastvrije uitstraling, zodat gasten zich er welkom en comfortabel zullen voelen.

Uit promotieonderzoek van Ruth Pijls* is bekend dat mensen gastvrijheid ervaren wanneer een gebouw, omgeving of product uitnodigend is (inviting), wanneer de gebruiker persoonlijke aandacht ervaart en zich begrepen en gesteund voelt (care) en wanneer een omgeving of product een goed en comfortabel gevoel geeft (comfort).

Het onderzoek van Steven Alferink richtte zich op de onderdelen inviting en comfort en heeft geresulteerd in richtlijnen voor het ontwerpen van een restaurant dat zowel uitnodigend als comfortabel wordt ervaren. Steven Alferink: 'Met behulp van kennis uit literatuur heb ik een online enquête opgesteld, bestaande uit verschillende afbeeldingen van interieurs van restaurants. 120 deelnemers hebben beoordeeld in hoeverre deze afbeeldingen comfortabel of uitnodigend op hen overkwamen. Vervolgens heb ik de antwoorden geanalyseerd en uitkomsten getoetst en aangevuld in interviews met een aantal interieurexperts.'

* Pijls-Hoekstra, R. (2020). Are you feeling served: The embodied experience of hospitality in service environments. University of Twente. https://doi.org/10.3990/1.9789036550666

Eilandjes

Wanneer ervaren mensen nu een restaurant nu als uitnodigend? Ten eerste blijkt dat het gebruik van warme kleuren (geel, oranje, warm-rood) en keuze in zitplekken een welkom en uitnodigend gevoel geeft. Variatie in bijvoorbeeld hoge stoelen, lage stoelen en barkrukken zorgt voor een uitnodigende omgeving. Dit maakt gasten nieuwsgierig. Mensen waarderen verder verschillende ‘eilandjes’, wat ook zorgt voor meer variatie in zitplekken. Daarnaast komt een transparante omgeving uitnodigend over, omdat de gasten dan de ruimte goed kunnen overzien en dit hen aanzet om naar binnen te gaan. Ook uitzicht naar buiten vinden mensen uitnodigend en prettig. Tenslotte komt groen, zowel door planten als de kleur op zich, natuurlijk over. Groen versterkt het uitnodigende aspect van warme kleuren en werkt bovendien stressreducerend.

Welke concrete aspecten zorgen voor een comfortabele omgeving? Met name organische vormen en natuurlijke materialen in de ruimte en in meubels komen comfortabel over. Mensen associëren dat met warmte, bescherming, harmonie en comfort. Daarnaast bleek een ruimtelijke en industriële stijl, in combinatie met zachte materialen, een comfortabel gevoel te geven. Aanvullend zorgen warme kleuren en natuurlijke accenten voor een comfortabele uitstraling. 

“Een multidisciplinaire samenwerking tussen de omgevingspsycholoog, de facilitair manager en de ruimtelijk ontwerper is zeker waardevol.”

Samengevat kan een gastvrije sfeer gecreëerd worden wanneer gebruik wordt gemaakt van elementen die zorgen voor een uitnodigend, welkom gevoel en tegelijkertijd ook een comfortabel gevoel. Een welkom gevoel is vooral van toepassing bij de eerste indruk, bij aankomst. Zorg daarom voor een open en transparante ingang met overzicht en variatie in de indeling. Warme kleuren en materialen en planten versterken het gevoel van gasten dat ze welkom zijn. Na binnenkomst is een comfortabel gevoel belangrijk. Laat gasten zich thuis en op hun gemak voelen. Organische vormen, natuurlijke materialen, warme en zachte materialen dragen daaraan bij. De illustratie bij dit artikel geeft mogelijkheden aan van hoe zo’n uitnodigende en comfortabele omgeving eruit zou kunnen zien.

Interieurarchitect en docent Maudy Besselink licht de toegevoegde waarde van dergelijk onderzoek voor ontwerpers toe: 'Dergelijke inzichten bieden de ruimtelijk ontwerper een aantal vaste uitgangspunten tijdens het ontwerpproces. Elementen die een positieve invloed hebben op de gastvrijheid en de gemoedstoestand van de gebruiker hebben een meerwaarde wanneer deze door de ontwerper ruimtelijk worden vertaald. Een multidisciplinaire samenwerking tussen de omgeving psycholoog, de facilitair manager en de ruimtelijk ontwerper is dan ook zeker waardevol.'

Verschillen

Behalve dat deze concrete aspecten werken voor restaurants, werken deze elementen waarschijnlijk ook voor ander type ruimtes, zoals een hotellobby of een wachtruimte in een ziekenhuis. Ook de gebouwen zelf en zelfs producten kunnen met hulp van deze richtlijnen gastvrij overkomen. Ruth Pijls vertelt: 'Een overzichtelijke kast met duidelijke verlichting voelt waarschijnlijk meer welkom dan een donkere kast met een onlogische indeling. Een ronde, zachte stoel met een veerkrachtige zitting heeft een meer comfortabele uitstraling dan een harde, hoekige stoel van staal en hard kunststof.'

Uit onderzoek is bekend dat het gevoel dat (combinaties van) zintuiglijke aspecten zoals kleuren, vormen, geluiden en geuren oproepen behoorlijk sterk eenduidig zijn. Wel zijn er culturele verschillen. In Azië vindt men TL-licht gezellig, terwijl wij in het westen dan eerder denken aan kaarslicht. Ook dichter bij huis zijn er verschillen. Zo hebben wij in Nederland vaak ’s avonds de gordijnen graag open, terwijl je dat in bijvoorbeeld Zwitserland of Groot-Brittannië nauwelijks ziet.

Foto's: Steven Alferink, Ruth Pijls en Maudy Besselink

Steven Alferink is recentelijk afgestudeerd in Facility Management bij Saxion en momenteel werkzaam bij AevesBenefit. Zijn onderzoek voerde hij uit in samenwerking met Ruth Pijls en Maudy Besselink.

Ruth Pijls is hoofddocent bij Saxion Hospitality Business School en onderzoeker bij het Lectoraat Hospitality van Saxion. Zij is expert op het gebied van omgevingspsychologie en gastvrijheid.

Maudy Besselink is interieurarchitect en geeft daarnaast les aan de opleiding Interior Design en Styling (Jan des Bouvries Academy) van Saxion.

Heb je een vraag over hoe kleuren, vormen, materialen of andere ontwerpkenmerken inwerken op de mens? Het lectoraat Hospitality van Saxion en de opleiding Interior Design en Styling (Jan des Bouvries Academy) doen onderzoek naar deze onderwerpen en willen naast het goed opleiden van studenten ook graag ontwerpers kennis bieden die hen kan helpen bij het ontwerpen. Neem voor meer informatie contact op met Ruth Pijls.