COLUMN – Mijn partner ontving de afgelopen maanden via twee wedijverende mediaplatforms dagelijks het aantal overledenen als notificatie op zijn smartphone. Onder het mom van 'dit wil je weten' werd bewust bijna al het andere nieuws weggedrukt. Ook werden nieuwe woorden geïntroduceerd als coronadode en COVID-slachtoffer. Mensonwaardige termen voor 'overleden aan het virus'. Het verwonderde mij ook dat vooral het aantal overledenen werd gedeeld en niet bijvoorbeeld de hoeveelheid patiënten die uit de ziekenhuizen waren ontslagen. Het nieuws zorgde met name voor angst. Angst die verlammend kan werken.
Begin maart werd ik blij verrast door Li Edelkoort en haar oproep voor een 'reset'. De Nederlandse media waren echter kritisch over haar betoog en niet toe aan deze optimistische visie. Ik heb me afgevraagd waarom. Beschouwen wij, designers, problemen sneller als uitdagingen? Neigen we eerder naar oplossingen? Is ons empathisch vermogen de drijfveer om niet in emoties te blijven hangen, maar deze te gebruiken om naar het grote geheel te kijken én naar de toekomst? En wat kan de rol van design zijn in deze tijd?
“Het nieuws zorgde met name voor angst. Angst die verlammend kan werken.”
Laat ik beginnen met mensgericht denken: kern en het startpunt van elk designproces. Anders dan onze regering, die in sectoren en leeftijdsgroepen denkt, start ons werk vanuit het individu en zijn of haar unieke context, wensen, emoties en gedrag. Deze vertalen we vervolgens naar een aangepaste of nieuwe oplossing. Dit kan een product of een dienst zijn, maar vaak is het een combinatie van beide: een product-servicesysteem met een geïntegreerde mix aan interventies om het gedrag van mensen positief te beïnvloeden.
|
Volgens mij is dat wat deze tijd nodig heeft. Dat we ook kijken naar de gemeenschap waar het individu deel van uitmaakt en naar de samenleving als geheel. Is dat een te grote opgave? Ik denk van niet, maar we hebben elkaar daarbij wel nodig. Designers onderling, maar ook in samenwerking met engineers, sociologen, economen, antropologen en andere deskundigen. Een holistische insteek vraagt om een trans-disciplinaire aanpak. Als design wordt gereduceerd tot simpelweg een 'deliverable' of geïsoleerd wordt uitgevoerd, zal de waarde beperkt blijven en kunnen we niet het verschil maken en bijdragen aan het creëren van vertrouwen in een veranderende wereld. |
Bij zo’n insteek moet ook rekening worden gehouden met het verschil tussen culturen. Zet Nederland bijvoorbeeld tegenover Frankrijk of Spanje, dan is een duidelijk verschil te zien in aanpak en leiderschapsstijl. In de manier van het creëren, geven en krijgen van vertrouwen van burgers. En als we de individuele mens centraal stellen en daarbij vertrouwen hebben dat hij of zij niet alleen met zichzelf maar ook met de ander het beste voorheeft, dan zouden we ook moeten nadenken over hoe we de interactie tussen mensen onderling vormgeven. Denk aan hoe een kantoor of restaurant wordt ingericht, de woorden en symbolen die we kiezen, de architectuur van de binnen- en buitenruimte, en ook hoe processen op basis van vertrouwen en zelfbeschikking kunnen worden vormgeven.
Hoe zit het bijvoorbeeld met de zelfbeschikking van ouderen in verzorgingstehuizen? Dat is wat mij betreft een echt designvraagstuk waarbij ons systemisch denken wordt uitgedaagd. Door in te zoomen op de soms tegengestelde behoeftes van bewoners, verzorgers en bezoekers en de lokale context van een verzorgingstehuis. Maar ook door uit te zoomen naar onze cultuur en maatschappij die bepaalt hoe we met ouderen omgaan, het beleid en de besluitvorming van lokale en landelijke overheden, en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Zo’n vraagstuk maakt deel uit van een continu veranderend, complex systeem. Het staat niet op zichzelf, maar hangt met andere vraagstukken samen. Lossen we het probleem van de bewoner op, dan kan een probleem bij de verzorger ontstaan. En als we de omgang met onze ouderen volledig willen veranderen dan moeten regelgeving en financieringsconstructies worden herzien. Daarom is een volledige 'reset' moeilijk. Wel kunnen we op basis van onze designoplossingen een systeem een richting opduwen.
"Misschien dat designers daarom zo makkelijk spreken over 'reset' of 'restart'. Wij zien de innovaties en verbeteringen voor ons, niet alleen de incrementele maar ook de disruptieve."
Nu we nog beter begrijpen dat onze levens met elkaar verbonden zijn, is het een belangrijke designopgave om producten, diensten, processen en standaarden te ontwerpen die veerkrachtig en inclusief zijn en die empowerment van individuen en groepen bevorderen. Net als Edelkoort schreef filosoof Bruno Latour dat het stilleggen van een wereldwijde economie ons de mogelijkheid geeft ons een andere wereld voor te stellen, als we leren van deze pandemie en het effect op onze maatschappij.
Tijd voor reflectie en debat en het bespreekbaar maken van mogelijkheden. Nieuwe mogelijkheden. Of zoals sommigen zeggen: een toekomstig normaal. Misschien dat designers daarom zo makkelijk spreken over 'reset' of 'restart'. Wij zien de innovaties en verbeteringen voor ons, niet alleen de incrementele maar ook de disruptieve. De problemen waarmee we worden geconfronteerd, zijn met elkaar verweven. Ze zijn complex en veranderen voortdurend. Een uitdagend gegeven. Laten we de handen ineenslaan!
Een kortere versie van deze column verscheen in Dd Magazine #0 als inleiding op het thema 'Reset'.