Wat maakt dit project zo bijzonder?
“De publicatie bestaat uit een facsimile uitgave van de catalogus die Piet Zwart ontwierp voor NKF en een begeleidend boek met essays over deze opzienbarende catalogus uit 1927/1928. Het aanvullende deel bevat naast deze essays een selectie van zelden vertoond werk dat Zwart maakte gedurende zijn tien jaar lange samenwerking met NKF. Tevens is Zwarts manifest ‘van oude tot nieuwe typografie’ integraal in dit aanvullende deel opgenomen. Beide delen zijn in een cassette bijeengebracht.”
Wat was het doel van het project, en hoe draagt het ontwerp bij aan het bereiken ervan?
“Dit werk van Piet Zwart werd in avant-garde kringen ontvangen als hét voorbeeld van modernistische Nieuwe Typografie. Nog steeds is het uitzonderlijk hoe hij foto’s combineerde met experimentele lettercomposities, expressieve montages en kleurvlakken om zoiets alledaags als elekticiteitskabels in de schijnwerpers te zetten. Zijn werk voor NKF is inmiddels nauwelijks nog antiquarisch te vinden. Met deze eerste facsimile uitgave bereikt het opnieuw geïnteresseerden in experimenteel grafisch ontwerp.”
Kun je iets vertellen over het (ontwerp)proces?
|
“Het uitgangspunt voor de facsimile-editie was uiteraard om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke uitgave te blijven. Huis van het boek, het oudste boekenmuseum ter wereld, heeft het werk van Piet Zwart in de collectie en daar kon ik het bestuderen. Het aanvullende deel kreeg hetzelfde formaat en dezelfde omvang als de originele NKF-catalogus. Het papier van het oorspronkelijke binnenwerk is vrij glanzend, als tegenhanger koos ik juist een mattere soort voor het aanvullende deel, maar wel met dezelfde opdikking zodat beide delen dezelfde rugdikte kregen.” |
Piet Zwart staat bekend om zijn experimentele en vooruitstrevende typografie. Hoe heb je deze unieke visuele stijl weten te vangen en over te brengen in deze uitgave?
“In Zwarts catalogus heeft elke pagina aan de buitenzijde een zwarte balk van ongeveer 12 mm breed die twee derde van de hoogte beslaat. Op de rechterpagina’s begint deze balk onderaan, op de linkerpagina’s bovenaan. Een kloek paginacijfer is er respectievelijk boven en onder geplaats, waardoor het in hoogte verspringt. De balken vormen niet alleen een krachtig beeldelement, maar geven de pagina’s ook een structuur van drie gelijke horizontale banen. Alhoewel zijn werk expressief is en dat misschien niet meteen een grid doet vermoeden, ligt dat er dus duidelijk aan ten grondslag.
In het aanvullende deel heb ik dezelfde indeling in drieën aangehouden. In plaats van zwarte balken plaatste ik gele bollen met een opvallend rood paginacijfer die per hoofdstuk een eigen plek hebben en functioneren als navigatie door het boek. Als font koos ik Nitti Grotesk van Bold Monday, als hedendaagse tegenhanger van Zwarts breedlopende typografie. Het aanvullende boek moest beslist geen pastiche worden, maar een eigen karakter hebben en een waardige pendant zijn.”
Hoe speelt de materiële kwaliteit van het boek, zoals papierkeuze en druktechnieken, een rol in het overbrengen van Zwarts visie?
“Piet Zwart koos een sprekend, contrastrijk geel en zwart voor het omslag. Er bestaat ook een hardcover editie die is uitgevoerd in grijs boekbinderslinnen met een paarse opdruk. Die laatste kleurcombinatie heb ik voor de cassette gebruikt. Voor het aanvullende deel wilde ik kleuren die een krachtig tegenwicht boden aan geel/zwart en paars/grijs en dat werd rood/zwart/wit.”
Waren er meevallers, valkuilen of tegenslagen bij dit project?
|
“Samen met ZwaanLenoir heb ik veel tijd gestoken in het vinden van de juiste materialen om de facsimile-uitgave zo nauwkeurig mogelijk te benaderen en de materiële kwaliteit te optimaliseren. Ik had deze uitgave het liefst samen met ZwaanLenoir gemaakt, en had dan heel nauw betrokken kunnen blijven bij de productie. Helaas hield ZwaanLenoir, tot groot verdriet van de hele grafische wereld, op te bestaan. Hoewel ik heb geprobeerd de productie in Nederland te houden, besloot Letterform Archive toen om het door hun partner in China te laten uitvoeren.” |
Welke elementen of principes van Zwart’s ontwerpfilosofie vind je zelf het meest inspirerend?
“Als architect, filmer, fotograaf, grafisch en industrieel ontwerper was Zwart een multitalent. Zijn durf om buiten de gebaande paden te treden en volop te experimenteren is inspirerend en een groot voorbeeld. Hij was niet alleen een van de grondleggers van de Nieuwe Typografie, maar stond samen met Paul Schuitema en Gerrit Kiljan ook aan de basis van de Nieuwe Fotografie. In zijn werk combineerde hij al deze talenten met lef, zonder zich ook maar iets aan te trekken van conventies.”
Waar kunnen we momenteel nog meer van je werk zien?
“Naast boeken ontwerp ik tentoonstellingen. Op dit moment staat in Wereldmuseum Rotterdam de tentoonstelling Made in China, over de Chinese maakcultuur, die ruimtelijk is ontworpen door Designwolf en waar ik het grafische deel voor heb gedaan.
In Museum Gouda is de tentoonstelling Susanna – Van middeleeuwen tot MeToo te zien. Daarvoor deed ik zowel het ruimtelijke als het grafische ontwerp. Een heel actuele tentoonstelling met kunstwerken over de bijbelse Susanna die wordt bespied, belaagd en beschuldigd. Veelzeggend over hoe er aangekeken werd en wordt tegen seksueel geweld.
Ook bijzonder aan deze opdracht was de vraag om twee tentoonstellingen in een reeks te ontwerpen, waarbij de eerste tentoonstelling een stap op weg naar de tweede zou zijn. Door zoveel mogelijk geschilderde wandvlakken, sokkels, podia en vitrines te hergebruiken kon de voetafdruk per tentoonstelling zo klein mogelijk worden gehouden. Met de uitdaging om er uiteraard wel twee heel verschillende tentoonstellingen van te maken.”
Over Lettterform Archive
Letterform Archive is een organisatie die zich inzet voor het grafisch ontwerp door lezingen, workshops en tentoonstellingen te organiseren, door te collectioneren en te publiceren.