Een van de nieuwste ontwikkelingen in de design- en kunstscene is de opkomst van non-fungible tokens (NFT's). Begin 2021 werd er via veilinghuis Christie’s een digitaal kunstwerk van crypto-artist Beeple verkocht voor maar liefst 69 miljoen dollar. NFT's kunnen dus veel geld opleveren, maar deze nieuwe technologie roept ook nog veel (juridische) vragen op. In deze FAQ leggen we je in hoofdlijnen uit wat een NFT is, wat je ermee kan en welke struikelblokken er momenteel bestaan.

Wat zijn NFT's?

Hoewel de precieze juridische duiding nog onzeker is, kan voor het gemak gezegd worden dat een NFT in de praktijk wordt gebruikt als een soort digitaal certificaat van echtheid. Elke non-fungible token is uniek en dus niet vervangbaar ('non-fungible'). Waar je een euromunt kan inwisselen voor een andere euromunt, kan dat dus niet met NFT's. Door een NFT te koppelen aan een fysiek of digitaal (kunst)object wordt er waarde toegevoegd aan dat object, omdat er opeens nog maar één iemand is met een certificaat van echtheid. Eigenlijk wordt er dus schaarste gecreëerd door objecten te 'tokeniseren'. Kijk maar naar het werk van Beeple: in theorie kan iedereen een digitale kopie maken van zijn 'Everydays: the First 5000 Days', maar er is maar één iemand die de NFT op het werk, en dus 'het echte werk', bezit.

NFT's worden vastgelegd op een blockchain. Zonder al te diep op deze technische materie in te gaan, is het belangrijk om te weten dat blockchaintechnologie een bepaalde zekerheid en veiligheid biedt. Het is bijna onmogelijk om iets op een blockchain te vervalsen, omdat elk 'block' (die dus een NFT kan bevatten) door tal van computers moet worden goedgekeurd voordat deze wordt toegelaten op de blockchain. Daarnaast is een blockchain onveranderbaar, dus kan iemand niet met terugwerkende kracht aan jouw NFT sleutelen.

NFT's en ontwerpers

De vervolgvraag is: wat kan ik als ontwerper met de NFT-mogelijkheden? Ondanks dat de technologie nog redelijk in de kinderschoenen staat, zijn er mogelijkheden. Zo zou je in principe zelf een NFT aan jouw illustratie of (digitale)ontwerp kunnen hangen en deze verkopen. Dit zorgt er dan dus voor dat de koper zeker weet dat hij of zij een uniek werk koopt. Er bestaan verschillende online marktplaatsen waar NFT's verhandeld worden, zowel in binnen- en buitenland. De bekendste internationale marktplaats is OpenSea.io, maar ook in Nederland kan je NFT's verhandelen, bijvoorbeeld via Fluidensity.

Auteursrecht en NFT

Het is belangrijk om te beseffen dat de koper van een NFT niet de auteursrechten van het object verkrijgt, tenzij dat in de NFT is vastgelegd. Eigendom van een NFT zorgt er dus niet voor dat diegene ook het onderliggende ontwerp mag kopiëren of verspreiden, bijvoorbeeld door het ontwerp fysiek af te drukken en te verkopen. Daar is nog steeds toestemming van de auteursrechthebbende voor nodig.

Praktische bezwaren

Er bestaan verschillende bezwaren tegen de opkomst van NFT's. Zo kan bijvoorbeeld iedereen een NFT maken ('minten') en dat koppelen aan een werk, ook al is dat werk niet van de NFT-minter. Hierbij kun je denken aan het geval waarin iemand anders een NFT creëert en ongevraagd koppelt aan een door jou gemaakt en online beschikbaar ontwerp. Dat is natuurlijk nadelig voor jou als daadwerkelijke maker van dat ontwerp, omdat er iemand anders met jouw potentiële inkomsten vandoor gaat.

Juridisch zou dit gezien kunnen worden als een auteursrechtinbreuk. Het is namelijk de ontwerper die mag bepalen wat er met zijn of haar werk gebeurt en dus ook of er een NFT aan gekoppeld wordt. 

Bovendien zijn er bezwaren betreffende technologie achter NFT's: blockchains zouden gehackt kunnen worden of kunnen crashen, waardoor de gerelateerde NFT's in gevaar zouden kunnen komen.

Daarnaast zijn er bezwaren van andere, meer ecologische aard. Er wordt veel over gesproken dat NFT's ecologisch gezien onethisch zijn omdat de blockchaintechologie milieuvervuilend is door de grote hoeveelheid energie die nodig is om de systemen draaiende te houden. Er zouden daarnaast data-centra moeten worden aangelegd om alle NFT's op te slaan.

Slot

De NFT-technologie is nog volop in ontwikkeling en het is nog lang niet altijd duidelijk wat (juridisch gezien) wel en niet mogelijk is met NFT's. Wij houden in de gaten hoe deze trend zich verder ontwikkelt en wat dat betekent voor ontwerpers.