Zeggenschap over de toekomst

Wie de eindexamenexpositie van de Rietveld Academie bezoekt, merkt waarschijnlijk op dat er relatief weinig werken zijn die direct en uitgesproken reflecteren op de maatschappelijke uitdagingen van deze tijd, zoals de klimaatproblemen, polarisatie of oorlog, om slechts een paar problemen te noemen. De door de academie breed gedragen Free Palestine-bezetting tegen het geweld in Gaza, buiten op het terrein van de academie, is daarentegen zeer uitgesproken, maar is geen eindexamenwerk. De reactie van de afstudeerders op de tijdgeest is subtiel, minder luid en minder politiek. Misschien komt dat voort uit een behoefte aan escapisme; ze trekken zich terug in een zelfgecreëerd universum, ver weg van de lelijke confronterende wereld om ons heen. De afstudeerders zijn niet losgezongen van de wereld, maar ze willen zelf bepalen hoe hun wereld eruit ziet.  

Opmerkelijk is het teruggrijpen op mythes en sprookjes, compleet met tovenaars, heksen, middeleeuwse ridders met zwaarden en wilde dierenmaskers. Afstudeerders neigen naar gothic-sferen, inclusief de typografie en dompelen de bezoeker onder in vervreemdende, fantasievolle en spirituele oorden. Voorbeelden hiervan zijn het werk (richting VAV-Moving Image) van de Marokkaans-Nederlandse Fatima Agoula: een bijzondere mix tussen horror, surrealisme, religieuze en futuristische referenties die toch een samenhangend geheel vormen en dat van Nicolas Dagieu (richting DOGtime Unstable Media) die overtuigt met een grote poëtische kracht en verwijzingen naar sprookjes.

Absentie van digitale projecten

Zou deze tendens ook een antwoord zijn op de maatschappij die steeds digitaler wordt? Er is weliswaar een groep van maar liefs 35 afstudeerders aan de afdeling VAV-Moving Image die audiovisuele installaties presenteren, waarbij ze veelvuldig gebruik maken van muziek, soundscapes en videos die ook weer in een decor, in een eigen universum zijn gevat. Maar AI-en digitale ontwerpen zijn nagenoeg absent op de Rietveld Graduation Show, terwijl de ambachtelijke, analoge werken floreren. De behoefte om met je handen te creëren, kan volgens een aantal docenten aan de Rietveld te maken hebben met de naweeën van de pandemie en zijn onstaan vanuit een wens om de ‘thuiscocon’ achter een scherm te verruilen voor het contact in de fysieke wereld.  

Mode als infrastructuur

Naast de presentaties van het overwegend sterke werk van de graduates aan de Fashion-afdeling, maakt fotograaf Martine Stig een mooie Fashion Show-video waarin alle collecties gedragen door modellen tot leven komt. Ook hier wordt een parallel universum, een twilight zone tussen fictie, herinnering, droom en werkelijkheid gecreëerd.

Fascinerend en eruit springend is de collectie van de Oostenrijks-Finse Sophie Rintala. Voor ‘Within the threshold of transition’ liet ze zich inspireren door zowel de fysieke als de visuele infrastructuur van het openbaar vervoer. “Ik ben geïnteresseerd in de ruimte in transitie, de complexiteit van de gelaagde infrastructuur waar de mens en het systeem voor woon-werkverkeer met elkaar in contact komen. Ik kijk dus ook naar de mentale en sociale context en vertaal dat in een collectie kledingstukken”, vertelt ze.

Het dier in een industriële wereld

Ook op de keramiekafdeling, weer terug op de eigen plek in het Benthem Crouwelgebouw, zijn een aantal kwalitatief goede afstudeerders te vinden, die bovendien veel werk maken van hun presentaties. Van enkele projecten is het wat wollige, lastig te begrijpen verhaal te ver losgeraakt van het goed gemaakte werk, maar Sarah Klijsen toont een sterk uitgevoerde installatie waarin ze met name de contrasterende materialen metaal en keramiek met reden combineert. Haar keramische objecten bestaan uit een weerloos ogend varken en schaap die vanwege de gebruikte glazuren wat weg hebben van roestende, verweerde dieren.

De lamsrackachtige steriele metalen pijpen aan de muur bootsen gefabriceerde mechanismen en machines na en doen denken aan industriële stallen. “Mijn project is een kritische reflectie op antropocentrisme en daagt de idee uit dat de mens zichzelf als belangrijkste entiteit in het univerum beschouwt. Ik bevraag de rol van het dier in de door mensen ontworpen wereld. De installatie symboliseert de erosie van het natuurlijk leven in het licht van de kille, meedogenloze en puur op efficiëntie gebaseerde industrialisatie”, legt Klijsen desgevraagd uit. “Ik probeer de ongemakkelijke coëxistentie tussen het organische en het industriële over te brengen”, zegt ze, en dat is gelukt.

Hey graduate!

Ben je onlangs afgestudeerd aan een kunst- of designacademie? En wil je je eindexamenproject tonen aan de Nederlandse ontwerpgemeenschap? Stuur je afstudeerwerk kosteloos in en maak kans op publicatie in het Dd, Dutch Design Yearbook ’24-’25.