Tekst door Viveka van de Vliet
Van 27 juni tot en met 4 juli 2025 presenteerde AKI ArtEZ Academie voor Art & Design de jaarlijkse eindexamenexpositie van de opleidingen Fine Art, Crossmedia Design en Moving Image. Ik bezocht de laatste twee richtingen. Wie een portret van deze generatie ontwerpers wil schetsen, ziet dat ze zich niet in een enkele stijl of boodschap laten vangen.
In een voormalige fabriek, gelegen in een wijk die na de vuurwerkramp van 2000 volledig is herbouwd, presenteren 55 graduates een caleidoscopisch portret. Opmerkelijk is de haast filosofische onderzoekshouding van deze lichting. Die wordt verbeeld — en soms beantwoord — in verrassende diverse presentaties. De graduates kiezen weliswaar heldere onderzoeksvragen en een ogenschijnlijke vertrouwde vormentaal, maar zetten je vervolgens op het verkeerde been.
Fotografie: Laith Al Rahmani
In een tijd van transitie en frictie worden maatschappelijke thema’s als fast fashion, AI, surveillance en polarisatie onderzocht — maar ook meer persoonlijke onderwerpen, zoals eenzaamheid, onbegrip, identiteit en sociaal ongemak. Graduates stellen de vraag: wat wil ik van de wereld en niet: wat wil de wereld van mij? Hoe verhoud ik me tot anderen en tot het grotere geheel? Wie ben ik en hoe wil ik een bijdrage leveren?
“Veel studenten zijn zich ervan bewust dat ze op de juiste plek iets teweeg kunnen brengen. Ze zoeken de grenzen op, opereren niet binnen één domein en zijn eigenzinnig”, vat Ina Boode, directeur van de academie, samen.
Zelfbedachte ontwerpmethodiek
Niels Jansen, de aan de afdeling Crossmedia Design afgestudeerde ontwerper en creative director van Plotwerk Studio, bespeurt ook die rode draad. “Je ziet veel persoonlijke projecten waarin de onderzoeksvragen niet zozeer tot doel hebben om een rond antwoord te geven in een toegepast product. Graduates stellen eerder een tegenvraag of zetten je aan het denken met hun onverwachte, eigenwijze presentaties,” zegt hij.
Foto: Untitled Connections, Niels Jansen | Fotografie: Niels Jansen
|
Het lag voor de hand dat Niels van zijn project Untitled Connections een boek zou maken. In plaats daarvan koos hij ervoor om de resultaten van zijn zelfontwikkelde ontwerpmethodiek te verbeelden in de vorm van ruimtelijke notities. Op platforms verspreid over de vloer liggen vormen, herinneringen, foto’s uit het archief van zijn opa, tekenmaterialen en ideeën uit zijn schetsboek en telefoon, gekrabbeld op bonnetjes en opengemaakte enveloppen. |
“In deze persoonlijke, systematische manier van ontwerpen heb ik het concept: iets maken door na te denken, omgedraaid”, vertelt hij. Hiervoor pakt hij telkens drie willekeurig genummerde buttons die op een hoop op de vloer liggen. Daarop staan ideeën zoals: ‘een lijn die breekt maar niet stopt’ of ‘de herinnering aan een vorm die niet bestaat’. Daarmee begint het maken.
Foto: Untitled Connections, Niels Jansen | Fotografie: Niels Jansen
“Het zijn triggers die mij houvast bieden, waardoor ik sneller tot ontwerpen kom. Het verandert het maakproces; ik leg onderlinge relaties tussen de objecten door mijn beeldtaal, verhalen en herinneringen samen te brengen.”
De vorm van identiteit
Opvallend veel werk draaide dit jaar om identiteit, niet als vaststaand gegeven maar als iets fluïds en meervoudigs. Daarbij werd verkend hoe taal, materiaal en afkomst vormgeven aan wie we zijn.
Beeld: Nefeli Stavrou|
De van oorsprong Cypriotische Nefeli Stavrou bevraagt in hoeverre haar identiteit fluctueert met de taal die ze spreekt. Op hangende doeken verwoordt ze haar persoonlijke ervaringen aan de hand van het Griekse alfabet en het Cypriotisch dialect. Grieks wordt vaak geassocieerd met hoogopgeleiden, het dialect met de taal van boeren en laagopgeleiden, schrijft ze. Thuis spreekt ze Nederlands en op de academie Engels. Bestaat haar identiteit dan uit het vermogen zich aan te passen? |
|
Voor Laith Al Rahmani speelt keramiek een centrale rol in zijn identiteit. Met dit materiaal zegt hij zijn angsten en vervreemding te bezweren als queer man uit het Midden-Oosten. Elke vorm die uit zijn handen komt is een directe reflectie van zijn identiteit, zegt hij. Zijn indrukwekkende kinetische installatie van keramische borden is niet alleen goed gemaakt, maar vormt een soort beschutte meditatieve klankschalen-tent. |
Fotografie: Laith Al RahmaniAbsurdistische ontregeling
Tess van der Ark onderzoekt iets heel anders: ontregelende momenten. Op LinkedIn noemt de social designer zichzelf ‘Constructief Saboteur’ en op Instagram ‘Influenza’ — met nauwelijks volgers en slechts één post. Dat blijkt niet bewust gekozen, maar gewoon het begin van een nieuw account, zegt ze.
Fotografie: Viveka van de Vliet
Ze is een groot fan van ‘de filosoof van het absurde’: Albert Camus, en observeert graag mensen die ontregeld raken door de systemen en sociale normen die we zelf hebben gecreëerd. Een zin, situatie of handeling vormt het vertrekpunt voor absurdistische situaties waarin ontregeling, twijfel of verwarring een rol spelen. In haar presentatie getiteld ‘Wachtkamer’, trek je eerst een nummertje, alsof je bij de slager in de rij staat. Vervolgens betreed je een wachtkamer, een metafoor voor ongemakkelijke situaties. Er hangt een rekje met folders die je meestal bij de dokter aantreft, met titels als: ‘Staan of Zitten?’ en ‘Wanneer trek ik mijn jas uit?’.
Foto: Wachtkamer, Tess van der Ark | Fotografie: Tess van der Ark
In de folder: ‘Was dit mijn beurt?’ beschrijft ze iemand die denkt van wel, ondanks dat zijn of haar naam niet wordt omgeroepen. Tess schrijft: ‘Je brein wil actie, dus je schuifelt wat op je stoel, kucht en iedereen kijkt vervolgens naar jou.’ Nogal ongemakkelijk. “Ik heb geen zendingsdrang”, benadrukt ze. “Ik constateer en geef op die herkenbare situaties absurde tips. ‘Sta eventueel half op en blijf in die positie tot iemand je aankijkt of iets zegt’, bijvoorbeeld.
Losgekoppeld van de wereld
Beeldmaker Wouter van Eck schetst juist een somber beeld tijdsbeeld waarin wantrouwen tegenover instituties groeit, complottheorieën floreren en de grens tussen de waarheid en fake news vervaagt. Als maker vindt hij dat hij en zijn vakgenoten verantwoordelijk zijn voor de macht van beeld: we kunnen kiezen wat je laat zien en wat je bewust weglaat.
Beeld: The Last Pull, Wouter van Eck|
Werkend op het snijvlak van analoge en digitale media, toont hij sterke visuele zwartwit-affiches met een jaren ’70-sfeer en een geanimeerde video, die doet denken aan protestbewegingen. Maar The Last Pull gaat over iets anders: de angst dat de aarde de grip op de zwaartekracht verliest. Mensen en huizen zweven boven de aarde; ze vallen opwaarts zonder einde. Alleen de geketende mens blijft hangen, maar die is niet vrij. Zwaartekracht staat hier symbool voor een diep gevoel van onthechting, van losgekoppeld zijn van elkaar en de wereld. |
Intussen trekken de afgestudeerden langzaamaan vol vertrouwen de wereld in. “Wij boden ze vier jaar lang een veilige thuisbasis, een beschermde bubbel waar ze in alle vrijheid konden experimenteren, leren en groeien,” besluit de directeur.
Over Dd Yearbook
Ook deze zomer trekken onze designscouts langs de eindexamenexposities van Nederlandse academies, op zoek naar veelbelovende designtalent. Hun bevindingen vormen de basis voor het hoofdstuk Design Graduates in het Dd Yearbook, onze jaarlijkse uitgave over de stand van Dutch design.
De publicatie, vormgegeven door Sstudio de Ronners en uitgegeven in samenwerking met nai010 uitgevers, biedt een rijk en actueel overzicht van wat er speelt in de ontwerpwereld. Een stevige hardcover boordevol werk, trends en verhalen — een must-read voor iedereen die het vak op de voet volgt.
De feestelijke lancering vindt eind 2025 plaats tijdens een bruisend live event, waar ontwerpers, studenten, opdrachtgevers en pers samenkomen. Daarna ligt het Dd Yearbook in de boekhandel én wordt het verspreid onder onze leden. De voorbereidingen starten deze zomer. In het najaar volgt de productie en druk, zodat het boek eind 2025 schittert in de spotlight.
Fotografie en ontwerp: studio de Ronners