Tekst door Joost van der Steen

Als ontwerper wil je dat je boodschap iedereen bereikt. Daarom stop je elke keer weer bloed, zweet en tranen in een mooi en aantrekkelijk ontwerp, zodat niemand om jouw ontwerp heen kan. Maar wat als ik je vertel dat, ondanks al je harde werk, de kans groot is dat je toch een kwart van de Nederlanders niet bereikt? Dat zijn de 4,5 miljoen mensen in Nederland met een beperking. Om ervoor te zorgen dat deze miljoenen mensen volwaardig mee kunnen doen, is er de European Accessibility Act (EAA), ofwel de Europese Toegankelijkheidswet.

Toegankelijk ontwerp

Een toegankelijk ontwerp is een ontwerp waarin alle informatie voor iedereen toegankelijk is – ook voor mensen met een functiebeperking. Denk aan mensen die blind of doof zijn, een motorische beperking hebben, of mensen met dyslexie, epilepsie of die op het autistisch spectrum zitten. Al deze mensen hebben recht op gelijke behandeling en moeten informatie dus zonder drempels kunnen gebruiken.

Voor iedereen

Goed kleurcontrast tussen tekst en achtergrond, ondertiteling bij een video of een duidelijke structuur in je tekst helpt mensen met een beperking – maar ook alle anderen – om informatie beter te lezen, te laten voorlezen of te begrijpen. Een toegankelijk ontwerp helpt dus echt iedereen. Bedenk maar eens hoe vaak ondertiteling tegenwoordig wordt gebruikt op social media om een boodschap zonder geluid toch over te brengen.

Saai

Als het over toegankelijkheid gaat, wordt vaak gezegd dat dit de creativiteit beperkt. Maar als je vanaf het begin rekening houdt met toegankelijkheid – bijvoorbeeld bij je huisstijl of het ontwerpen van een website – dan hoeft dit je helemaal niet te beperken.

Sterker nog: het tegenovergestelde is waar. Je gaat bewuster nadenken over hiërarchie en structuur. Dat leidt tot doordachtere, sterkere ontwerpen. Bovendien zijn veel toegankelijke ontwerpprincipes gewoon goede ontwerpprincipes. Goed contrast maakt tekst voor iedereen beter leesbaar. Een duidelijke structuur helpt iedereen om informatie sneller te vinden. En simpele taal is voor iedereen prettig.

Verplicht toegankelijk

Om ervoor te zorgen dat niemand wordt buitengesloten, is er wetgeving die toegankelijkheid verplicht. Zo bestaat er al jaren regelgeving die overheden verplicht om al hun digitale uitingen toegankelijk te maken en hier een toegankelijkheidsverklaring voor op te stellen. Websites, apps en documenten moeten voldoen aan richtlijnen die de meeste drempels wegnemen voor zoveel mogelijk mensen. Deze richtlijnen zijn vastgelegd in de Web Content Accessibility Guidelines.

European Accessibility Act

Vanaf 28 juni 2025 moeten ook grote commerciële bedrijven hun diensten en producten toegankelijk maken voor alle inwoners van Europa. Denk aan bankdiensten, webshops, openbaar vervoer, mediadiensten en communicatiediensten. Waar overheden hun digitale uitingen toegankelijk moeten maken, verplicht de European Accessibility Act (EAA) bedrijven om de hele klantreis toegankelijk te maken.

Uiteraard moeten websites en apps drempelloos te gebruiken zijn, zodat bijvoorbeeld bestellingen, reserveringen, het kopen van toegangsbewijzen of vervoersbewijzen en het afsluiten van verzekeringen of andere overeenkomsten allemaal toegankelijk verlopen.

Maar toegankelijkheid gaat verder dan alleen de website: alles wat samenhangt met zo’n overeenkomst moet toegankelijk zijn. 

Denk bijvoorbeeld aan:

• Bevestigingsmails of andere communicatie per mail;
• Offertes en facturen die verzonden worden;
• Bereikbaarheid van de helpdesk, deze moet altijd op twee manieren beschikbaar zijn;
• Scholing van medewerkers of monteurs, zodat ze weten hoe ze met mensen met een beperking om moeten gaan;
• Producten die bij een dienst horen, zoals een internetrouter – inclusief verpakking, handleiding en on- en offline interface – of een kaartjesautomaat op het station.

Als je je verder verdiept in de EAA, zul je zien hoeveel impact deze wet heeft op de manier waarop organisaties hun diensten aanbieden. Lees meer over de European Accessibility Act. 

Zoals eerder beschreven zijn er verschillende richtlijnen die je helpen bij het maken van toegankelijke ontwerpen. Verdiep je in deze richtlijnen, maar belangrijker nog: stel jezelf bij alles wat je maakt de vraag “Is dit door iedereen te gebruiken?” Als je dat doet, maak je bewuste keuzes – en sluit je zo min mogelijk mensen buiten.

Tips voor een toegankelijk ontwerp

• Gebruik kleuren met voldoende contrast. Maak bijvoorbeeld een contrast grid;
• Gebruik geen kleur als enige middel om informatie over te brengen;
• Geef structuur aan in je tekst met koppen, subkoppen en lijsten;
• Gebruik afbeeldingen en diagrammen om tekst te ondersteunen;
• Geef afbeeldingen altijd een tekstueel alternatief;
• Maak video’s toegankelijk met ondertiteling en een audiodescriptie;
• Voeg een transcript toe aan podcasts;
• Zorg dat websites ook enkel met het toetsenbord te bedienen zijn;
• Gebruik goed leesbare lettertypes;
• Beperk beweging en flitsen op websites.

Meer tips voor toegankelijk ontwerpen voor verschillende mensen vind je in de posterreeks van Home Office van het Verenigd Koninkrijk.

Ontwerpen met de gebruiker 

Je kunt veel leren over toegankelijk ontwerpen, maar om ervoor te zorgen dat je ontwerp écht gebruikersvriendelijk is, is het belangrijk om te ontwerpen samen met gebruikers. Dit doe je door je ideeën of ontwerpen regelmatig te testen tijdens het ontwerpproces. Zo breng je eventuele knelpunten al in een vroeg stadium aan het licht en werk je doelgericht toe naar een toegankelijk ontwerp. Meer over toegankelijk ontwerpen met gebruikers vind je in de Code Inclusief Digitaal Ontwerpen. 

Ontwerp met je hart

Je weet nu waarom toegankelijk ontwerpen belangrijk is en dat het allesbehalve saai hoeft te zijn. Tijd om aan de slag te gaan! Verdiep je in het onderwerp, ga lezen en leren, maar vooral: ga proberen. Design like you give a damn.

Lees meer over de European Accessibility Act