Er waait een frisse wind door het Stedelijk Museum Amsterdam met kunsthistoricus, curator en PhDkandidaat Amanda Pinatih als de nieuwe conservator Vormgeving. Haar opdracht: opnieuw naar de collectie kijken en de verhalen die nog niet verteld zijn voor het voetlicht brengen vanuit een meerstemmig, interdisciplinair, mondiaal perspectief.

Verhalen vertellen

Ondanks dat het museum vijf weken na haar aanstelling alweer gesloten werd, blijft Amanda Pinatih (1987) zich in haar studio onderdompelen in design en kunst. Ze had nog niet eens de gelegenheid gehad in het depot te kijken, dus struint ze door de database om de rijke collectie vormgeving van in totaal 55.000 werken die het museum bezit verder te leren kennen. Ook thuis in Amsterdam-Oost omringt ze zich met opgezette dieren, hedendaags design en etnografica. Bovenaan de trap hangen Afrikaanse maskers. Op de trap staat een vaas van keramiek van de modeontwerper Harvey Bouterse en op een roze bankje van Studio ZwartFrame staat werk van kunstenaar/edelsmid Boris de Beijer en een talisman van tweedehands verzamelde materialen van Saar Scheerlings. Verder zijn er objecten uit onder andere Mexico, Timor, Papoea-Nieuw-Guinea en Mali die zij en haar partner - kunstenaar Jorge Mañes Rubio - hebben verzameld.

Het zijn voornamelijk 'nieuwe' objecten - dus geen waardevolle oude werken die op betwiste manieren zijn verworven. Dat is een belangrijk thema voor Pinatih. Deels houdt die interesse verband met haar eigen achtergrond: haar vader is Indonesisch en zelf is ze Nederlands-Indonesisch, of andersom. Zo wil ze etnografische objecten reactiveren voor de huidige generatie Nederlanders met een Indonesische achtergrond, en is ze geïnteresseerd in de dekolonisatie van museale collecties. Ze stelt vragen als: hoe kunnen Indonesische objecten in Nederlandse volkenkundige musea een betekenisvolle rol spelen voor mensen met voorouders voor wie deze objecten belangrijk waren? Haar huidige onderzoek als PhD-kandidaat aan de Vrije Universiteit Amsterdam sluit daarbij aan: hoe kunnen objecten die tijdens de koloniale periode van Indonesië naar Nederland zijn gekomen en die onderdeel uitmaken van museale collecties, artistieke praktijken en huishoudens een rol spelen bij de identiteitsvorming van jongere doelgroepen met een migratieachtergrond.

“Als je de jonge generatie de niet-vertelde verhalen en de makers achter de werken op een originele manier laat zien, staan ze er juist nu voor open en herkennen ze zich er wellicht beter in.”

"Ik wil nieuwe vormen van kennisoverdracht ontwikkelen vanuit een meerstemmig perspectief, waarbij de nieuwe generaties door middel van interactie en participatie betrokken worden. Met objecten als expressie van een culturele identiteit, met bewegend beeld als aanvulling op zaalteksten bijvoorbeeld. Als je de jonge generatie de niet-vertelde verhalen en de makers achter de werken op een originele manier laat zien, staan ze er juist nu voor open en herkennen ze zich er wellicht beter in. Ik had hetzelfde. Als kunstgeschiedenisstudent ging ik veel naar het museum maar herkende mezelf niet in de werken. Met die blik probeer ik naar de belangrijke collectie toegepaste kunst van het Stedelijk te kijken, met z’n diverse technieken, materialen, en makers", zegt ze.

Overigens vindt Pinatih niet alleen maatschappelijke invalshoeken belangrijk. "Ik word ook blij van heel goed gemaakte objecten, zoals je die in de collectie van het museum aantreft. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de bijzondere sculpturen van keramist Wouter Dam, of met de hout-draaitechniek vervaardigde werken van de onlangs overleden Maria van Kesteren." Vanuit het lesgeven op academies en het begeleiden van studenten, maar ook door haar werk voor het platform Crafts Council Nederland dat zich bezighoudt met het hedendaagse ambacht, heeft Pinatih een grote interesse in jonge makers die experimenteren, nieuwe toepassingen zoeken, die het ontwerpproces met het maakproces combineren. "Met die makers wil ik verhalen vertellen in het Stedelijk. Als je objecten tot leven kan brengen door het inspirerende verhaal te vertellen van een Amerikaanse keramist die is opgevoed in een achterbuurt en daar is begonnen met keramiek maken, kan het je zelfs aanzetten om ook zelf keramiek te gaan maken."

Hoe Amanda Pinatih op geëngageerde, grensverleggende en experimentele wijze prikkelende verhalen kan vertellen toont het Design Museum Dharavi. In 2016 onderzocht zij met haar partner of er interesse was om in deze wijk met één miljoen inwoners in hartje Mumbai een designmuseum te openen. Dharavi is een zogenaamde homegrown neighbourhood: bewoners hebben de infrastructuur van de wijk opgebouwd met weinig of geen hulp van officiële instanties. Er zijn scholen, politiebureaus en ziekenhuizen, maar er was nog geen museum.

Samen met de buurt en plaatselijke organisaties werkten ze een jaar lang aan een mobiel museum waar exposities werden gehouden, aanvankelijk van chai-kopjes en waterkannen van lokale ambachtsmensen waarvan al vier generaties keramiek maken. Daarna maakten ze objecten voor een crickettoernooi; een timmerman en een leerbewerker maakten de cricketbats, borduurders versierden de cricketuniforms en de man die normaal veiligheidshandschoenen maakt vervaardigde crickethandschoenen.

"Er werd altijd neergekeken op deze wijk, terwijl weinigen weten dat alles wat in Dharavi wordt gemaakt daarbuiten wordt verkocht: van de keramieken borden en potten, tot etenswaar, verpakkingen, en kozijnen. Het interessante", zegt Amanda over dit experiment, "is dat er opeens mensen kwamen kijken, dat er aandacht was in de pers, en dat de jonge generatie die aanvankelijk geen zin had in opvolging in het familiebedrijf, door onze workshops enthousiast raakte. Zo kwam er een ander licht op Dharavi te schijnen."

In het oprichtingsjaar won het museum de Leading Cultural Destination Award 2016 voor Best New Museum – Asia Pacific en werd het genomineerd voor de Beazley Design of the Year Award 2016.

Dit artikel verscheen eerder in Dd Magazine #0.

Ga naar de website van het Stedelijk Museum