ANTHON BEEKE (1940-2018)
Afgelopen dinsdagmiddag is Anthon Beeke overleden aan de gevolgen van een herseninfarct. Een groot grafisch kunstenaar die bijna een halve eeuw in de eredivisie van ons vak schitterde, is niet meer.
We waren vrienden.
Ik leerde Anthon Beeke kennen toen ik eind jaren tachtig via Dingeman Kuilman solliciteerde met de wens om bij Studio Anthon Beeke als freelancer te mogen werken. Na maanden wachten en consequent afspraken verzetten kreeg ik eindelijk een ontmoeting met de meester zelf. Freelancers had hij helemaal niet nodig, mijn werk bekeek hij met een half oog, maar hij had wel grote interesse in de merkwaardigheid dat ik Frans sprak. Voor de Fransen nog steeds beroerd, maar voor de Hollanders klonk het allemaal vloeiend. Het land der blinden… Die taal ontbrak nog in het pakhuis. Als op het Hortus Plantsoen de telefoon ging en er kwamen rare geluiden uit, klonk het daarna twee jaar lang: Knip, Frankrijk...
Zijn geliefde Lidewij Edelkoort was de initiator van al dit nieuwe werk in Parijs, haar studio met een volstrekt creatieve mondiale geest was voor mij persoonlijk de gedroomde omgeving om deel van uit te maken. De 2,5 jaar Anthon en Li / Amsterdam en Parijs zijn voor mij achteraf de meest vormende jaren als ontwerper geweest. Anthon’s creatieve geest en daden binnen de Franse cultuur in die tijd verdienen een boek. De anekdotes zijn talloos.
Als een woest Amsterdams kind gooide hij alle ramen open, schoffeerde hij heel vriendelijk menige traditie en ging hij het visuele gevecht aan met zijn nieuwe publiek. Vele opstootjes volgden, maar het was altijd Anthon’s natuurlijke charme en kwaliteit die hem redde van de guillotine. Samen met Li waren ze een onvoorstelbaar krachtig ontwerpteam dat onverwoestbaar bleek.
Ik bleef technisch maar 2,5 jaar zijn grafische assistent, zijn vertegenwoordiger en metgezel in Parijs en Amsterdam. Aan het einde werd ik steeds vaker een soort opstandige zoon. Ik schreef hem dan verontwaardigde brieven over de studio en zijn rol daarin. Hij reageerde daar nooit op. Maanden later las hij mijn brief met tranen van het lachen aan mij voor en zei meestal iets in de trant van; ja ventje, maar wat wil je nou eigenlijk?
Boven alles waren wij vrienden. Waarom weet ik niet. Die chemie tussen ons was natuurlijk en onmiddellijk en heeft ons de afgelopen 28 jaar nooit verlaten. Als baas - de enige uit mijn leven tot nu toe - vond ik Anthon een regelrechte ramp. Als leermeester, inspirator, ontwerper en vriend was hij fantastisch…
We hebben veel samen gereisd, gezworven en gelanterfanterd. Veel gespijbeld ook, maar dan waren we toch altijd aan het werk vonden we. Kijken, tasten, voelen, ruiken, luisteren, verdwalen, ergens iets of juist niets van vinden. Beelden, scènes op straat, lekkere worstjes, meisjes overal, honden, etalages, putdeksels, zweefseizen en drijfseizen, alles… Ik heb nooit een mens ontmoet die zo’n grote zintuigelijke intelligentie heeft als Anthon Beeke.
Hij leerde me heel precies te kijken, beeldinformatie te ordenen, tot de essentie van een grafisch beeld te komen. De beeld-hiërarchie en impact van een ontwerp moest binnen twee seconden duidelijk zijn, anders was het hele ontwerp NIKS. En niemand kon dat woord 'niks' mooier uitspreken dan Anthon. Niks, Ik vind het helemaal Nikkkxxxx…. Eindeloos schuiven kon hij, honderden kleinbeeld dia's, nooit snel tevreden, met zijn tong uit de mond… Als een jongetje van zeven.
Maar het meest indrukwekkende wat Anthon mij liet zien was zijn vermogen om in het NU te leven. Daar zat altijd zijn aandacht, zijn creatieve spirit. Hij was een volwassen kind, had geen enkele meditatie-cursus nodig. Hij had zichzelf. Wat geweest is geweest en morgen is nog heel ver weg. Hij liet het gedoe van gisteren altijd volledig van zich afglijden. Oude ruzies, teleurgestelde vrouwen, niet nagekomen afspraken, het raakte hem maar half. En als hij een gedrukt affiche of een project terug van de drukker toch iets minder geslaagd vond, zei hij: "Oei, ik dacht dat het veel beter zou worden, nou ja... jammer, maar vandaag ga ik iets fantastisch maken!"
Ik heb een fantastisch idee! Het wordt prachtig… Kill your darlings was een andere prachtige eigenschap van de meester. Hij kon weken lang broeden op een affiche, maakte het helemaal fantastisch en af en flikkerde het ontwerp vervolgens in een split second weg. Niet goed.
Zijn kwaliteit van een leven verankerd in het NU heeft hem zeker geholpen in de afgelopen negen jaar na zijn beroerte. Count your blessings (een van zijn allermooiste affiches met zijn eigen moeder in de hoofdrol) was ook een heel sterk besef van hem.
Anthon bleef bewegen, bleef verliefd, verbaasd en boos, bleef kijken en fotograferen. Hij bleef leven. Ging altijd mee op reis met Li, met Sacha, met mij, met anderen… Ben je moe Anthon? Nee hoor… Is het te ver om te lopen voor je? Nee hoor… Wil je al weg? Nee hoor… Wil je nog wat drinken? Ja hoor. Zullen we nog een keer samen naar Cuba gaan, vroeg hij me dan ineens. Kijken hoe het er nu is.
En als ik op een dag te maken krijgen met een aandoening die de kwaliteit van leven aantast - dat kan van alles zijn - dan zal ik aan je denken, Anthon, aan je moed om door te leven, aan je kracht, je straling, je vermogen om te incasseren. Je hebt die mooie grote kop niet laten hangen in de lastigere jaren.
Lieve Anthon, lieve vriend, het was me een grote eer…
Rene Knip