Tekst door Viveka van de Vliet
Foto: Losing One's Self (afstudeerproject DAE)
Er is de laatste jaren een toenemend aantal ontwerpers die innovatieve oplossingen bedenken die het leven van de groeiende groep ouderen met dementie prettiger te maken. Social designer Laura Koenen is daar een van. Toen haar grootmoeder geconfronteerd werd met dementie werd ze zich bewust van de rol die ze, naast kleindochter, zou kunnen vervullen als ontwerper. “Het lijkt soms alsof mensen na hun pensioen niet meer echt meetellen, terwijl ze zoveel kennis en ervaring hebben. Ik denk dat er veel te winnen valt als we dat stigma doorbreken en anders omgaan met ouderen.”
|
Die gemiste kans vormde de start van het project waarmee ze in 2014 afstudeerde aan de Design Academy Eindhoven. Laura ontwierp een toolkit waarmee babyboomers zich kunnen voorbereiden op een mogelijke toekomst met dementie. Dit kunnen zij doen door een levensboek vast te leggen, een videoboodschap te maken voor je toekomstige zelf, een document voor tien persoonlijke zorggeboden te maken, zodat toekomstige zorgprofessionals jou leren kennen, en een kaart die je toekomstige zorgnetwerk inzichtelijk maakt. |
Foto: Laura Koenen | Fotograaf: Marcelle Homsma“We worden ouder én worden geacht zelfredzamer te zijn. De babyboomers zijn straks andere ouderen dan die van de vorige generatie. Ze zijn gewend de regie over hun eigen leven te hebben en op te komen voor hun belangen. De persoonsgerichte zorg verandert daardoor; zorgprofessionals kunnen niet meer volstaan met het leveren van een ‘standaard’ zorgpakket.
Daarnaast zal een op de vijf Nederlanders worden geconfronteerd met dementie – bij vrouwen is dit zelfs een op de drie – maar er zijn weinig handvatten om de eigen regie en zelfredzaamheid in te richten”, meent Laura. Hoe wil je wonen, hoe wil je aangesproken en aangeraakt worden, wat zijn je voorkeuren? Laura: “Toekomstige ouderen zullen mogelijk geen aardappels-vlees-groenten-diner ambiëren en misschien liever op de iPad een spelletje spelen dan een ouderwets bordspel.”
Levensvragen
Toen ze afstudeerde was social design nog niet zo ingeburgerd als nu. Ze voelde zich vaak een vreemde eend in de bijt, maar geloofde sterk in een andere kijk op het ontwerpvak als maatschappelijk betekenisvolle designer. Inmiddels werkt ze vanuit de eigen ontwerppraktijk, Studio Laura Koenen, aan social-designprojecten en is ze docent bij de creatieve mbo-opleiding van SintLucas.
Foto: Bewaar.Mij
|
Een van die projecten is Bewaar.Mij (2018), een onderzoek naar een product waarmee mensen zich op een prettige manier kunnen voorbereiden op hun oude dag. Hiermee worden levensvragen en praktische en emotionele onderwerpen bespreekbaar en verbetert het contact tussen toekomstige ouderen en hun naasten. Bewaar.Mij is samen met TU/e-onderzoeker Ans Tummers-Heemels en Bureau Moeilijke Dingen uitgevoerd met subsidie van het Fieldlab Sense of Home van CLICKNL. |
De persoon achter het ziektebeeld
Samen met Vilans, het landelijke kennisinstituut voor zorg en ondersteuning, werkt Laura momenteel aan Ken.Mij. “Dit project heeft een meer luchtige benadering”, zegt Laura. “Met subsidie van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie kunnen we onderzoek doen naar een speculatieve ontwerpmethodiek die bijdraagt aan het spelenderwijs bovenhalen van wensen en verlangens bij al die verschillende mensen met dementie. Hiermee wordt op een nieuwe manier het gesprek tussen de zorgprofessional en de cliënt bevorderd.”
De eerste fase van het project is afgerond. Hierin werkten ze met acht zorgorganisaties verspreid over Nederland samen aan het testen van het eerste prototype van de Ken.Mij-toolkit. “Je moet het zien als een nieuwe manier om de persoon achter het ziektebeeld te zien, het gesprek aan te gaan en je cliënt beter te leren kennen”, zegt ze. “Zo weet een zorgprofessional van een van die organisaties door het inzetten van de toolkit dat een van de inwoners ’s avonds graag een glaasje wijn drinkt.”
Foto: Losing One's Self (afstudeerproject Design Academy Eindhoven)
Magnetronmaaltijd
Ze zitten midden in de vervolgfase waarin ze met dezelfde en een aantal nieuwe zorgorganisaties op locatie ontwikkelsessies organiseren. Hier wordt gekeken hoe met abstractere middelen dan in de eerste fase, een toolkit kan worden ontwikkeld waarmee zorgprofessionals een eigen spel kunnen vormgeven. “Ik noem de eerste fase vaak een magnetronmaaltijd, kant-en-klaar en niet naar smaak en wens te bereiden, terwijl iedereen in de tweede fase een eigen gerecht kan samenstellen. Want de ene zorgprofessional vindt het prettig om bijvoorbeeld met iconen en kleuren te werken, de ander met kaarten en een magneetbord”, zegt Laura.
De voorlopige uitkomst is dat de spelvorm erg aanspreekt, ondervindt de social designer tevreden. “Met onze geleverde ‘basisingrediënten’ blijken de zorgprofessionals zeer creatieve maaltijden samen te stellen waarmee ze het goede gesprek kunnen voeren.”
Chaos
‘Chaos’ is dit jaar het thema van onze publicaties. De eerstvolgende editie van Dd Magazine verschijnt begin juli. Wil je er zeker van zijn dat je het magazine ook ontvangt? Word lid en je krijgt onze publicaties automatisch in de bus. Of bestel jouw exemplaar los via onze site.