De ontwerpsector levert in Nederland een bijdrage aan innovatie en creatieve oplossingen voor bedrijven en maatschappelijke projecten. De sector kenmerkt zich door de veelal kleine ondernemingen en de dynamische manier van werken. 

Aandachtspunten voor inkopers ontwerpsector

Een succesvol creatief proces ontstaat door de gezamenlijk inzet van opdrachtgever en opdrachtnemer. De aansluiting bij gereguleerde processen, zoals aanbesteden, vraagt bij deze manier van werken extra aandacht. 

Passende eisen en voorwaarden

Een aanbestedende dienst stelt eisen en voorwaarden aan een aanbesteding. De omvang hiervan zorgt er regelmatig voor dat maar een klein deel van de ontwerpsector in aanmerking komt voor de opdracht. De ontwerpsector bestaat grotendeels uit kleine ondernemingen. Door een té hoge omzeteis te stellen, sluit je een groot deel van de sector uit. 

Tip: door de omzeteis te verlagen en u meer te richten op de beroepsbekwaamheid in referentieprojecten krijgt u toegang tot een representatiever aanbod van de markt.

Creatieve toegevoegde waarde

De ontwerpsector constateert dat in een aanbesteding vaak de volgende elementen worden uitgevraagd:

• Prijsvoorstel
  

• Plan van aanpak

• Inhoudelijk concept

• Creatief concept

In veel aanbestedingsprocedures wordt daarmee het inhoudelijke en creatieve concept gezien als onderdeel van de offertefase. In de ontwerpbranche is dit echter bij uitstek onderdeel van de uitvoeringsfase. Dit betekent dat de ontwerper een groot deel van de opdracht in de offertefase moet uitvoeren zonder de zekerheid de opdracht binnen te halen. 

De ontwerper pitcht daarmee zijn inhoudelijke en creatieve ideeën zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. Deze voorinvestering staat niet in verhouding tot het mogelijke rendement dat de opdracht financieel kan opleveren.

Overdracht rechten versus exclusieve licentie

Intellectueel eigendom geeft een ontwerper de mogelijkheid om zijn creatieve prestatie te exploiteren. Maar in de inkoopvoorwaarden van onder meer de Rijksoverheid (ARVODI) wordt het intellectueel eigendom door opdrachtnemer in volle en vrije eigendom aan opdrachtgever overgedragen inclusief persoonlijkheidsrechten. Door deze rechten direct en onvoorwaardelijk over te dragen, verspeelt een ontwerper het recht tot exploitatie.

ARVODI

Zo staat in de ARVODI dat alle auteursrechten worden overgedragen aan de opdrachtgever, tenzij anders overeengekomen (artikelen 24.1 en 24.9). In de praktijk ervaren ontwerpers te weinig onderhandelingsruimte om dit anders overeen te komen zonder zich indirect te diskwalificeren.

Tip: Neem een exclusieve licentie af van de ontwerper als alternatief voor het overdragen van rechten.

Kwaliteitseisen

Het ontwerpvak is een vrij beroep. Dat betekent dat ontwerpers op eigen verantwoordelijkheid en professionele onafhankelijkheid prestaties verrichten voor opdrachtgevers. Een kwaliteitscertificering, zoals ISO, is bij veel ontwerpbureaus eerder uitzondering dan regel. Er wordt wel met interne kwaliteitsmanagementsystemen gewerkt.

Professionaliteit

De BNO borgt de professionaliteit van ontwerpers. Ontwerpers kunnen alleen aansluiten:

• met een diploma van een wo- of hbo-beroepsopleiding die is opgenomen in het Huishoudelijk Reglement van de BNO

• na de beoordeling van werk door de BNO

• Leden van de BNO moeten de gedragscode volgen waarin wordt verwezen naar branchegebruikelijke fatsoensnormen en professionele waardigheid.

Tip: stem je kwaliteitseisen af op de kwaliteitsmanagementsystemen van de ontwerpsector.

Creatieve industrie

De ontwerpsector is onderdeel van de creatieve industrie. Het kabinet heeft deze industrie als topsector benoemd. De creatieve industrie levert een belangrijke bijdrage op het gebied van innovatie en creatieve oplossingen voor bedrijven en maatschappelijke vraagstukken.

Ontwerpsector

De ontwerpsector bestaat uit veelal kleine ondernemingen. De kleinschaligheid is nodig om creativiteit, spontaniteit en flexibiliteit de benodigde ruimte te geven om zo optimaal te kunnen werken. De ontwerpsector bestaat voor ongeveer:

• Een derde uit ontwerpbureaus

• Twee derde uit zzp'ers

• Bij grote opdrachten vergroten zij hun slagkracht door op projectbasis samen te werken.

Ontwerpdisciplines

Ontwerp richt zich niet alleen op het leveren van diensten en het maken van gebruiksobjecten, zoals een huisstijl of meubilair, maar ook op het ontwerpen van processen. Het gaat dus niet alleen over de buitenkant. De BNO hanteert de volgende disciplines:

Communicatie en/of grafisch ontwerp
Tot communicatie (on- & offline) en/of grafisch ontwerp, behoren alle vormen van 2D-visueel ontwerp, zoals: brand design, corporate design, grafisch ontwerp, digital creative design, webdesign, app-ontwikkeling VR-design, packaging design, letterontwerp, illustratie, animatie & infographic.

Service en/of experience design
Tot service en/of experience design behoren alle vormen van niet tastbaar ontwerp, zoals: service design, social design, strategy design, UX-design, interaction design, digital solutions & wayfinding.

Industrieel en/of productontwerp
Tot industrieel en/of productontwerp behoren alle vormen van 3D-ontwerp, zoals: consumentenproduct, industrieel product, verpakkingsontwerp, mode-ontwerp, textielontwerp, sieraad- en accessoire-ontwerp & vrije vormgeving.

Ruimtelijk ontwerp, interieurontwerp en/of architectuur
Tot ruimtelijk ontwerp, interieurontwerp en/of architectuur behoren alle vormen van ruimtelijk en omgevingsontwerp, zoals: expositie- en tentoonstellingsontwerp, ontwerp voor openbare ruimte, urban design, retail design & concept store design.

Aanvullende informatie

Arbeidsmarktpositie
Platform ACCT wil de arbeidsmarktpositie verbeteren van werkenden in de culturele en creatieve sector. 

Dossier Pitches
Kiezen voor design is voor iedere onderneming of organisatie een belangrijke strategische beslissing, die verstrekkende consequenties kan hebben voor haar product of dienst. Het vinden van een passend ontwerpbureau is voor een opdrachtgever vaak een grote uitdaging. Daarom wordt er steeds vaker gebruikt gemaakt van een pitch. Bekijk hier ons Dossier Pitches.

Branchemonitor
Jaarlijks publiceert de BNO een branchemonitor die informatie verwerkt over zaken als omzet, bedrijfsresultaat, markten, personeel en kosten. Het doel is enerzijds een beeld te geven van de omvang en betekenis van de ontwerpsector, en anderzijds de aangesloten ontwerpers en bureaus de kans te geven hun eigen bedrijfsvoering te vergelijken met die van anderen.